ضمیمه ادب و هنر امروز روزنامه اطلاعات نوشت: استاد یادگار خیام، از هنرمندان خوشنویس روزگاراکنون است که در این زمینه، علاوه بر آثار مختلف خطاطی و خوشنویسی، صاحب نظر و پژوهشگر و دارای آثار تألیفی محققانه نیز هست. او متولد ۱۳۵۶ کردستان(هورامان) است و قریب سی سال است که در حوزۀ هنر خوشنویسی فعالیت مستمر […]
ضمیمه ادب و هنر امروز روزنامه اطلاعات نوشت: استاد یادگار خیام، از هنرمندان خوشنویس روزگاراکنون است که در این زمینه، علاوه بر آثار مختلف خطاطی و خوشنویسی، صاحب نظر و پژوهشگر و دارای آثار تألیفی محققانه نیز هست. او متولد ۱۳۵۶ کردستان(هورامان) است و قریب سی سال است که در حوزۀ هنر خوشنویسی فعالیت مستمر دارد. چندی پیش(۸ تا ۱۴ دیماه جاری)،نمایشگاهی از آثار نقاشیخط جناب خیام با عنوان«میراجی»در گالری آریانای منطقۀ الهیه واقع در خیابان فرشته تهران برگزار شد که مورد استقبال هنرمندان این عرصه و علاقه مندان به گونه های مختلف و متفاوت هنرخطاطی و خوشنویسی قرار گرفت. آنچه در پی می آید، گفتگوی صمیمانه ای است که جناب آقای محمدرضا میرفندرسکی که خود از خوشنویسان مطرح این روزگار و مدیر انجمن خوشنویسان ایران شعبه قلهک است، با ایشان انجام داده اند.
*لطفاً همین ابتدا از پیشینۀ حضور خود در عرصۀ هنر خوشنویسی بفرمایید؟
من از سال ۱۳۷۲ با خوشنویسی فعالیت هنری را آغاز کردم که درسال های بعد به دیگر حوزه‌های هنری هم وارد شدم.
*علاوه بر خوشنویسی، در چه حوزه ای فعالیت داشتید؟
موسیقی، نقاشی و عکاسی و البته به واسطۀ ارتباط شغلی ام که مدیر دفتر تبلیغاتی بودم، تجربه هایی هم در حوزه گرافیک دارم.
*چه عواملی شما را به سمت «نقاشیخط» و هنر معاصر سوق داد؟
به نظرم این عرصه، یک نیروی درونی دارد که در پی بیان است و قلمرو کاغذ را قاصر از بیان می داند. همچنین همگام بودن با زمانه، محیط هنری و حضور افراد و دوستان نوگرا در دایرۀ ارتباطات، گستردگی واختیار عمل در هنر معاصر و….
*آیا برای ورود به دنیای معاصر و مدرن، صرفاً خوشنویس بودن کافی است؟
خیر؛ چرا که موتیف های خوشنویسی در اینجا صرفاً به عنوان یک دستمایه یا ابزاری برای بیان محسوب می شود. خوشنویسی سنتی و کلاسیک، علیرغم همۀ زیبایی ها، جلوه های از پیش تعیین شده و محدودی دارد که گاه جوابگوی همۀ منویات، احساسات و احوال هنرمند نیست.
اگرچه قدرت دست در اجرا مهم است و پیشینۀ موفق هنرمند در اجرا تأثیرگذار؛ اما فکر می کنم برای ورود به عرصه نقاشیخط، دانش خوشنویسی به حدی که حصار ذهنی ایجاد نکند و هنرمند ظرفیت های آن خط را با توجه به روحیات و شیوه ای که در آن فعالیت می کند بداند، کافی است.
از آنجا که ابزار و عناصر در نقاشیخط تغییر می کنند، باید هنرمند به نحوۀ برخورد با ابزار و متریال های مورد استفاده اشراف داشته باشد و حتماً تحت آموزش قرار گیرد. به دلیل این که با ورود به دنیای مدرن و معاصر، مخاطبان شما هم متفاوت می شوند، پس مطالعه و اشراف داشتن به تاریخ هنر و جریانات تأثیرگذار روز بر دنیای هنر لازم است. همچنین مطالعه مبانی تجسمی، ارتباط تصویری، مبانی زیبایی شناسی، مبانی رنگ، تکنیک ها و فلسفه هنر، و… برای هنرمند خوشنویس ضروری است.
*میراجی چیست و از کجا نشأت گرفت و قابلیت های آن چیست؟
میراجی، معرفی رویکردی نوین و جلوۀ بی بدلیلی است به خوشنویسی معاصر. با نگاهی به جلوه های موجود در هنر خوشنویسی، درمی بابیم که میراجی ابداعی است که با آن می توان ظرفیت های نهان و کشف نشدۀ انواع خط ها ــ خصوصاً نستعلیق ــ را بر گسترۀ بوم با حفظ ظرافت ها، بافت ها و حالات خوشنویسانه در ابعاد بزرگ پدیدار نمود و این امکان تا قبل ازاین میسر نبود. برای تثبیت این ادعا، نمایشگاه اخیرم که در گالری آریانا برگزار شد، تمامی آثار با این قلم خلق شده بودند.
در چند اثر، اندازۀ قلم به ۲۴۵ سانتی متر رسید که در نوع خود بی سابقه است. اما میراجی به لحاظ جغرافیایی،موقعیتی است در ضلع جنوبی دریاچۀ زریبار که برفراز آن افق دید وسیعتر است و به همین دلیل، زاویۀ دیدی متفاوتی می‌دهد برای دیدن آن‌چیزی که سال ها در آن زیسته‌ایم و نادیدنی بوده است. بسیاری از نادیدنی‌ها پیداست. در اینجا میراجی به عنوان یک رویکرد نوین همچون کوه میراجی، افقی وسیعتر و زاویۀ دید متفاوتی از هنر به ما می دهد، تا آنچه که سال ها با آن زیسته و ندیده‌ایم، آشکار شود.
*استقبال جامعه و صاحب نظران از میراجی را چطور می بینید؟
استقبــال با شکــوه علاقـه منــدان، صاحب نظران و استادان این عرصه در روز افتتاحیۀ این نمایشگاه، فراتراز حدّ تصورم بود و با توجه به اظهارنظر صاحبنظران، آنچه که در نمایشگاه دیده شد، مقبولیت نگاه و رویکرد است که به عنوان دریچه‌ای نو در عرصۀ هنر مدرن، با استفاده از موتیف‌های سنّتی و کلاسیک ایران، نقش آفرینی می کند.
*آیندۀ خود را عرصۀ نقاشیخط ایران چطور می‌بینید؟
قطعاً هرهنرمندی که دراین مسیر قدم می گذارد، سعی بر آن دارد تا نامش را در حافظۀ روزگار خود به ثبت برساند و من با ابداعی که در این مسیر داشته ام، سعی ام برآن است که در امتداد همین مسیر گام بردارم. با اشراف به این که دوره های هنرمند بستگی به شرایط زندگی، روحی، جسمی و اقتضائات زمان دارد، اما میراجی عنصری جدا نشدنی از من خواهد بود و من آینده را روشن می بینم و با امید و تمام توان، به یاری خدا ادامه می دهم.
*شمارا یک استاد خوشنویس نستعلیق که خیلی هم شیرین و زیبا می نویسید می شناسند و علاقه مندان زیادی دارید. بیم از دست دادن علاقه مندان خود را ندارید؟!
به هیج وجه! عشق من به بخشی از هویت سرزمینم خط نستعلیق وصف ناپذیر است؛ و به یقین از من جدانشدنی است. من فکر می کنم که دینم را به جامعۀ خوشنویسی با تألیف کتاب«راز سر به مهر» ادا کرده ام و در ادامه قصد دارم به جنبه های دیگراین هنر بپردازم و مطمئنم که مخاطبین عزیز هم این را به خوبی درک می کنند.
*چه توصیه ای دارید به دوستانی که در حوزۀ خوشنویسی سنتی و کلاسیک فعال اند؟
بنده تجربۀ خود را عرض می کنم؛ پرهیز از تعصب ورزیدن نسبت به آنچه آموختند! به باور من، تعصب به هر چیزی مانعی است برای دیدن حقیقت. داشتن یا تقویت روحیۀ انتقاد پذیری گاهی معجره می کند.
نکتۀ دوم پرهیز از تقدس گرایی است. چون در هنرهای سنتی متأسفانه این موضوع به عنوان یک معضل، گاهی مثل غل و زنجیر به پای پرنده است.
نکتۀ بعدی ارتباط و پیوند با جامعه علمی و دانشگاهی است. شرکت در نشست های تخصصی و علمی مرتبط، مطالعه به منظور آگاهی از هنر و رویدادهای معاصر، بازدید از گالری های فعال در عرصه هنر معاصر، شرکت در دوره های آموزشی مرتبط، مطالعۀ مبانی زیبا شناسی، فلسفه هنر و نشریات مفید این حوزه.
همچنین ارتباط با دوستان رشته های مختلف هنری و تبادل نظر با این جماعت می تواند نقش بسزایی در پیشرفت عزیزان داشته باشد.
*انتظارات شما از مسئولان فرهنگی هنری کشور چیست؟
با توجه به تجربۀ چندین سال گذشته، وقتی می بینم توقعی برآورده نمی‌شود، در نتیجه من نیز انتظار و توقعی ندارم.
*ازآنجا که شماعضو کمیسیون آموزش شورای عالی انجمن خوشنویسان بودید، عواملی که می تواند موجب توسعه و ارتقای سطح کیفی در هنر خوشنویسی کشور باشد چیست؟
انجمــن خـوشنـویســان به عنــوان بزرگترین تشکل هنری ایران به عقیدۀ من پتانسیل فراوانی دارد که با مدیریت اصولی و تخصصی بتواند اتفاقات شگرفی را در دنیای هنر رقم بزند؛ کما این که بسیاری از نامداران هنر که درجوامع بین المللـی هـم شاخـص هستنـد، از اساتید همیـن انجمــن بودنـد. اما متأسفـانـه ساختــار کنونی و عملکرد سال های اخیر این نهاد نسبت به ظرفیت و پتانسیل آن قابل دفاع نیست.
وحدت و همدلی و مبانی نظری، کمبود اساسی و به شدت ضروری انجمن خوشنویسان است که مکمل کارعملی خوشنویسی است.
پیوند انجمن با محافل علمی و دانشگاهی و پیوستن نیروهای جوان و با تجربه و تحصیل کرده و متخصص و دلسوز می تواند جان تازه ای به انجمن و توسعه و ارتقای سطح کیفی هنر خوشنویسی بدهد.
*آیا مسایل اقتصادی این شاخۀ هنری در تغییر مسیر و روی آوردن شما را به این سمت مؤثر بوده است؟
به هیج وجه. چرا که اساساً مسائل مادی در تولید اثر هنری، عاملی بیرونی و بازدارنده هستند. آن چیزی که سبب خلق اثر هنری است، عاملی درونی و دارای چنان قدرتی است که گاه هنرمند نیز در مقابله با آن، اختیار خود را از دست می‌دهد. گویی سرنوشت ازلی تعریف شده‌ای است که باید نمود پیدا کند.
*چه کتاب هایی را به علاقه مندان این حوزه پیشنهاد می‌کنید؟
برای شروع ودرک هنر معاصر شاید بهتر باشد که در آغاز کتاب های مبانی هنرهای تجسمی، مبادی سواد بصری مطالعه شود.
البته این کتاب ها تمریناتی دارند که باید زیر نظر استاد مجرب انجام داد. اما به صورت کلی، کتاب هایی مانند تاریخ هنر جهان، آخرین جنبش های هنری قرن بیستم، حقیقت و زیبایی، معنی زیبایی، قدرت پنهان زیبایی، فلسفه هنرها، جامعه شناسی هنر، اوج اوفول مدرنیسم، انقلاب مفهومی، امواج پست مدرن، زایش مدرنیسم ایرانی، زیبایی شناسی‌کلی هنر و … همچنین مطالعه دیدگاه فلاسفه دربارۀ هنر و زیبایی
مورد نیاز است.
البته که علاوه بر مطالعۀ دنیای هنر، شناخت و آگاهی از جغرافیای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی محل زیست و جهان پیرامون و به صورت کلی تاریخ جهان نیز از عوامل مؤثر در تعمیق اندیشه و در نتیجۀ آن، معنای عمیق آثارهنری است.
