خانه ملاصدرا در کهک قم؛ منزل، تبعیدگاه یا زندان؟

اگر اهل کویرگردی یا تاریخ‌گردی باشید یا حتی گردشگری مذهبی مد نظرتان باشد، استان قم مقصد مناسبی برای شماست؛ اما ما امروز به قصد تاریخ‌گردی به آن سری می‌زنیم.

کمی آن‌طرف‌تر از قم، بخش کهک قرار دارد و قرار است با هم به این بخش سری بزنیم. خانه ملاصدرا، فیلسوف ایرانی مقصد امروز ماست.

خانه ملاصدرا کهک کجاست؟

خاته ملاصدرا کهک قم

برای رفتن به خانه این حکیم بزرگ ایرانی باید به شهر قم سفر کنیم. در نزدیکی این شهر روستایی به اسم کهک وجود دارد. در قدیم به این روستا روستای نوفل لوشاتو هم می‌گفتند.

خانه ملاصدرا، از خانه های تاریخی ایران و گردشگری قم، جایی در محله حمام چال، در غربی‌ترین بخش این روستاست. قدیم‌ها این خانه در میان باغی بزرگ و بسیار زیبا بود؛ اما امروز چند خانه در حریم این باغ ساخته‌اند و محوطه آن کمی تغییر کرده است.

تاریخچه خانه ملاصدرا

ساخت این بنای استوار به دوره صفوی برمی‌گردد و از بیرون شبیه امام‌زاده‌هایی است که در این دوره می‌ساختند. این شباهت هم به‌خاطر گنبدی ایجاد شده است که بالای خانه ساخته‌اند.

خانه ملاصدرا کهک را در ۱۳۷۵ ثبت ملی کرده‌اند و در سال ۷۷ هم بازسازی شد. در سال ۹۲ بود که دوباره تصمیم گرفتند آن را مرمت کنند تا با نونوار کردنش میزبان گردشگران بیشتری باشد که البته موفق هم بودند. حالا این خانه از جاذبه های گردشگری کهک است.

معماری خانه ملاصدرا

خانه صدرالمتألهین را با نمایی از خشت ساخته‌اند و ملات آن از گِل است. این سبک در معماری کویری بسیار رایج است و نمونه‌های آن را در یزد می‌بینیم. خانه شبیه به مسجدها گنبد دارد و از ویژگی‌های جذاب این گنبد، به‌کاررفتن شیشه در بالای آن است.

این شیشه‌ها باعث می‌شود که نور به داخل خانه بتابد و فضای داخل روشن باشد. این ویژگی به طبعیت‌گرایی معماری اصیل ایران هم اشاره‌ای دارد.

این بنا شبستانی با چهار صفه دارد. اگر شما هم مثل من با اصطلاحات معماری بیگانه هستید، خوب است بدانید که صفه همان ایوان سقف‌دار است. این ایوان‌ها سال‌های زیادی از زیبایی‌های معماری ایران بودند. حجره‌ها و اتاق‌ها را در چهار طرف این شبستان در طبقه همکف و اول ساخته‌اند.

قدیم‌ترها این اتاق‌ها هشت تا بودند؛ اما بعدتر فقط یکی از آن‌ها باقی ماند. موقع بازسازی به دو اتاق دیگر هم دوباره جان دادند و حالا این شبستان سه‌اتاقه است. در چهار گوشه شبستان هم چهار دهلیز ساخته‌اند.

در هنر معماری به مسیر ورودی سقف‌دار از در کوچه تا اندرونی، دهلیز می‌گویند. دوتا از این دهلیزها برای دیگران است. حالا اینکه چطور بوده و چطور شده که دهلیز خانه‌ای دست همسایه افتاده، خدا عالم است؛ اما سازمان میراث فرهنگی قم بنا دارد آن‌ها را بخرد تا دوباره جزیی از خانه ملاصدرا کهک باشند. این تلاش‌ها خانه را به بنایی که در ابتدا بود نزدیک‌تر می‌کند.

طراحی داخلی خانه هم به اندازه بخش بیرونی جذاب است و گچ‌بری و کاربندی داخل گنبد بسیار تماشایی است. کاربندی هم از اصطلاحات معماری است. ساده‌ترش که کنیم، کاربندی همان قوس‌های کوچک تودرتو است که از کناره‌ها تا مرکز گنبد ادامه دارد. نمونه‌های مشهور آن را در اصفهان زیاد می‌بینیم. کاربندی از ویژگی‌های معماری صفوی است و تشابه این ویژگی در قم و اصفهان هم به همین دوره برمی‌گردد.

جاذبه های دیدنی خانه ملاصدرا کهک

در شمال غربی بنا اتاقی هست که به آن عصاری می‌گویند. عصاری یا عصارخانه اتاقی است که در آن شیره انگور درست می‌کردند یا از دانه‌ها روغن می‌گرفتند.

این اتاق از ویژگی‌هایی است که در معماری این خانه اهمیت زیادی دارد. اینکه در زمانی معماری خانه‌ها فضاسازی طوری بود که برای هرکاری اتاقی وجود داشت، همه‌چیز را جالب‌تر می‌کند. به نظر می‌رسد هر خانه برای ساکنانش شهر کوچک پر برکتی بود که در هر حجره‌اش یکی از نیازهایشان برطرف می‌شد.

در شهرهای کویری آب ارزش زیادی دارد. اگر در کویر باغی هست و خانه‌ای در آن قرار دارد، باید از فراوانی آب آن باشد. در قسمت شرقی این خانه هم قنات پرآبی هست که طراوت را به باغ و خانه هدیه کرده است.

این قنات نه‌تنها از برکات زندگی در کویر است که از جاذبه‌های دیدنی خانه ملاصدرا هم هست. در مجموع، بی‌جهت نیت که خانه صدرالمتألهین به یکی از جاهای دیدنی اطراف قم تبدیل شده است.

اطلاعات بازدید از خانه ملاصدرا

امکانات بازدید

اگر جاذبه‌ای در دل روستایی باشد، احتمالاً مسیر دسترسی می‌تواند کمی نگران‌کننده باشد؛ اما برای این خانه تاریخی هیچ نگرانی‌ای به دلتان راه ندهید، جاده دسترسی به این خانه آسفالت است؛ پس مشکلی برای تردد ندارید.

در این روستا اینترنت هم هست و در میان سفرتان به‌راحتی می‌توانید به دهکده جهانی هم سری بزنید. نگران پاکیزگی روستا هم نباشید، سطل زباله هم هست.

اما مثل همیشه توصیه ما این است که کیسه‌ای برای جمع‌کردن زباله‌هایتان در مسیر هم با خودتان داشته باشید. اگر در زمان نماز به این روستا رسیدید، روستا نمازخانه دارد. می‌توانید در آنجا کمی هم استراحت کنید. نگران امنیت روستا و خانه تاریخی صدرالمتألهین هم نباشید، نیروهای محافظتی آنجا هستند.

جاهای دیدنی اطراف خانه ملاصدرا

سرو کهک

سرو آفین کهک فاصله زیادی با خانه ملاصدرا ندارد. عمر این سرو را بین ۶۷۰ تا ۷۲۰ سال می‌دانند. سرو آفین را در ۱۳۹۷ ثبت ملی کرده‌اند؛ اما متأسفانه به اندازه سرو ابرکوه معروف نیست. ما هرچه گشتیم دلیلی برای اینکه چرا به این سرو آفین می‌گویند پیدا نکردیم. آفین علاوه بر اینکه نام قاعده‌ای در جبر و تبدیلی در شیمی است، نام منطقه‌ای در خراسان جنوبی هم هست. منطقه آفین در این استان پایتخت زرشک ایران است؛ اما سرو هیچ ارتباطی حتی به زرشک هم ندارد. اگر شما دلیلش را می‌دانید در کامنت‌ها برایمان بنویسید، راه‌گشاست.

غار کهک

دهانه این غار، هشت‌متری از زمین فاصله دارد. ورودی غار از سکوهایی شبیه پله‌های غول‌پیکر ساخته شده است. فاصله هر پله تا پله بعد بین ۱۰ تا ۲۰ متر است. مسیر داخلی این غار سر راست است و دهلیزهای تودرتویی ندارد که شما را سردرگم کند؛ پس از این نظر به مشکل برنمی‌خورید.

اما رطوبت غار، خاک رس را بسیار لغزنده و خطرناک کرده است و باید حسابی مراقب باشید. خطرناک‌تر از این لغزندگی دو چاه عمیق در ابتدای مسیر است. اگر حواستان نباشد و ایمنی را رعایت نکنید، ممکن است خدای نکرده در چاه بیفتید. بلندترین ستون‌های آهکی ایران به بلندای ۱۴ متر در این غار وجود دارند.

بهترین زمان بازدید از خانه ملاصدرا کهک

شهر قم، شهری کویری است؛ پس تابستان‌هایش گرم و خشک و زمستان‌هایش سرد و خشک است. پاییز هم ممکن است کمی سرد باشد؛ اما فصل بدی برای بازدید از خانه حکیم ملاصدرا نیست؛ با این حال اگر می‌خواهید در مدت سفرتان کاملاً راحت باشید، فصل بهار بهترین انتخاب است.

مسیر دسترسی

رفتن تا قم را به خودتان می‌سپاریم. از قم تا خانه ملاصدرا حدود ۳۰کیلومتری راه در پیش است. در جاده قم ۱۲ کیلومتر که به سمت کاشان برانید، به دوراهی کهک می‌رسید. این دوراهی کمی سرسبزتر است قسمت‌های دیگر مسیر است و نوید آبادانی می‌دهد. ۲۰کیلومتری را هم باید در مسیر ارتفاعات قهستان یا کوهستان رانندگی کنید تا به روستای کهک برسید. محله حمام چال در غربی‌ترین بخش روستا قرار دارد که بنای خانه در بلوار ولیعصر آن است. از ورودی روستا سراغ خانه ملاصدرا را از هرکسی بگیرید راهنمایی‌‌تان می‌کند.

منبع: ره بال