حماس برگ برنده را رو می‌کند؟

جمیله کدیور: آثار و پیامدهای عملیات ۷اکتبر و در پی آن شروع جنگ اسرائیل علیه غزه از جهات مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و حیثیتی و در سطوح متفاوت داخلی، منطقه ای و بین المللی قابل بررسی است. سوای تغییر برخی معادلات سیاسی در کشورهای غربی، از جمله مهمترین آثار عملیات طوفان الاقصی چالش های گسترده ای است که برای اسرائیل ایجاد شده است . 

در این مجال به بخشی از مهمترین چالش ها در حوزه امنیت، اقتصاد می پردازم.

 ۹روز قبل از عملیات ۷ اکتبر، وب سایت نیروهای دفاعی اسرائیل مقاله ای پیرامون واحدهای جمع آوری اطلاعات نظامی خود منتشر کرد. عنوان مطلب این بود: «به مناسبت جشن برداشت محصول پاییزی؛ما هفت واحد را انتخاب کرده ایم که همه چیز را در مورد دشمن می دانند.»

عملیات ۷ اکتبر نه فقط اوج شکست امنیتی اسرائیل در مورد نفس عملیات و بی خبری نسبت به اوضاع بود، به دلیل اطلاعاتی که در اختیار شبه نظامیان فلسطینی قرار گرفت، نقطه عطفی در مباحث جاسوسی و ضد جاسوسی تلقی می شود که جای بررسی های بسیار دقیق در آینده دارد.

صبح روز ۷اکتبر شبه نظامیان فلسطینی با حمله به «پایگاه اطلاعاتی اوریم» یا «پایگاه یرکون» که که بخشی از واحد ۸۲۰۰  است، به اطلاعات بسیار محرمانه و حساس و اسناد و تجهیزات این پایگاه اطلاعاتی اسرائیل دست یافتند.

واحد ۸۲۰۰سازمان اطلاعات نظامی اسرائیل که چشم و گوش این رژیم تلقی می شود، بزرگترین واحد نظامی ارتش اسرائیل است و زیر نظر رکن اطلاعات ارتش   (آمان) فعالیت می‏‌کند و مسئولیت جاسوسی الکترونیکی در سطح اسرائیل و تمامی کشورهای جهان را بر عهده دارد.

مهمترین تاسیسات شنود الکترونیک ارتش اسرائیل در پایگاه شنود الکترونیک اوریم قرار دارد. گفته می شود۹۰درصد محتوای اطلاعاتی در اسرائیل را واحد ۸۲۰۰تولید می‌کند و هیچ عملیات مهم موساد و نهادهای امنیتی اطلاعاتی دیگر نیست که واحد ۸۲۰۰در آن نقش نداشته باشد.

هدف اصلی این واحد ارائه یک چشم انداز اطلاعاتی یکپارچه با اطلاعات ارائه شده توسط منابع انسانی است. روش های مورد استفاده این واحد، رصد و مانیتورینگ، شنود و استراق سمع، تصویربرداری، پارازیت، رمزگشایی از کدهای رایانه‌ای، ردیابی و جمع آوری اطلاعات، جنگ سایبری، ساخت انواع بدافزارها و فعالیت های جاسوسی است.

ویروس «استاکس‌نت» توسط این پایگاه به رآکتورهای هسته‌ای ایران نفوذ یافت و همین پایگاه تماس های تلفنی رهبران عرب و فلسطینی را در مقاطع مختلف شنود کرده است. واحد ۸۲۰۰ماموریت هشدار به نیروهای خودی درباره‌ وجود خطر را نیز برعهده دارد. این واحد بااستعدادترین دانش آموزان و دانشجویان را برای اهداف جاسوسی خود انتخاب می کند. 

این یگان توسط یک افسر ارشد اداره می شود و به اعتقاد مطلعین ،گذشته از تلفات انسانی بعد از عملیات ۷اکتبر، بعید نیست که این فرد اکنون در اختیار حماس باشد؛ زیرا دو ساعت پس از شروع عملیات ۷اکتبر دو نیروی مهم از داخل این یگان به غزه منتقل شده اند.

در این عملیات شبه نظامیان فلسطینی سرورهای اطلاعاتی اسرائیل را به داخل غزه آوردند که در آنها نام بسیاری از جاسوسان‌  اسرائیل در کشورهایی که دشمن تلقی می شوند، قید شده است؛ از جمله جاسوسان‌ اسرائیلی داخل فلسطین، سوریه، لبنان  و ایران.

گفته می شود اعدام سه فلسطینی جاسوس اسرائیل مبتنی بر همین اطلاعات فاش شده از «پایگاه یرکون» بوده است. بدون شک افشای اسامی جاسوسان   اسرائیلی در کشورهای منطقه از جمله در ایران شکست بزرگی برای اسرائیل و سرفصل جدیدی در حوزه اطلاعات و امنیت بسیاری از کشورها خواهد بود.

اطلاعاتی که گردان های القسام در اختیار دارند، باعث شد روسای اطلاعاتی سه کشور  از جمله رئیس اطلاعات آمریکا، اسرائیل و مصر برای دیدار با نماینده ویژه حماس به دوحه گسیل شوند. باید منتظر نشست و دید در روزهای آینده بر اساس مدارک و اطلاعات کسب شده، حماس و جهاد اسلامی کدام برگ برنده خود را رو می کنند؟

سوای این چالش مهم اطلاعاتی-امنیتی، چالش مهم دیگر اسرائیل بعد از ۷اکتبر  در حوزه اقتصادی رخ داده است. داده های رسمی نشان داد که عملیات طوفان اقصی و در پی آن جنگ اسرائیل با حماس، از جهات مختلف بر اقتصاد اسرائیل تاثیر منفی گذاشته است.

بانک مرکزی اسرائیل در جدیدترین و دقیق ترین ارزیابی خود در مورد پیامدهای اقتصادی درگیری با حماس در نوار غزه و  بر اساس چشم انداز به روز شده بخش تحقیقات بانک، اثر ناخالص جنگ بر اسرائیل را ۱۹۸میلیارد شِکِل (معادل ۵۳میلیارد دلار) برآورد کرده است.

بیش از نیمی از این مبلغ مربوط به هزینه های جنگی است. در اوایل ماه نوامبر، رئیس بانک مرکزی اسرائیل گفته بود که این جنگ یک «شوک بزرگ» به اقتصاد و گرانتر از آنچه تخمین زده می شد، بود. وزارت دارایی هم گفته که این جنگ روزانه نزدیک به ۲۷۰میلیون دلار برای اقتصاد هزینه دارد.

گردشگری از منابع عمده درآمد در اسرائیل به شمار می رود. کاهش شدید گردشگری، لغو سفر توسط گردشگران و لغو اکثر پروازها به مقصد اسرائیل توسط خطوط هوایی موجب شده است گردشگری و درآمد ماه اکتبر حاصل از آن در اسرائیل از زمان جنگ غزه ۷۶درصد کاهش داشته باشد. آمارهای رسمی نشان می دهد که در ماه اکتبر ۸۹۷۰۰  گردشگر به اسرائیل سفر کردند که اکثرا قبل از ۷اکتبر وارد شده بودند. این تعداد در ماه مشابه سال گذشته میلادی بیش از ۳۷۰۰۰۰نفر بود.

در عرصه تولید و بازار کار نیز شوک چشمگیری به اقتصاد اسرائیل وارد شده است. به جز ۱۵۰۰۰۰نیروی نظامی، ارتش اسرائیل برای جنگ غزه ۳۶۰۰۰۰نیروی ذخیره خود را که ۸درصد نیروی کار اسرائیل را شامل می شود، فرا خوانده است؛ نیروهایی که پیش از عملیات ۷اکتبر، در مشاغل دیگر مشغول به کار و تولید بودند.

به این ترتیب، هزاران نیروی کار اسرائیلی مشاغل معمول خود را ترک کردندتا به جنگ بپیوندند. به جز اسرائیلی ها، موانع ورود بیش از ۱۶۴۰۰۰فلسطینی شاغل در اسرائیل و شهرک‌های اسرائیلی بهره‌وری در بخش‌های کشاورزی و ساخت و ساز املاک و مستغلات را کاهش داده است. بخش کشاورزی اسرائیل حداقل ۱۵۰۰۰کارگر فلسطینی و خارجی خود را از دست داده است. در کنار این، ۱۶.۲درصد نیروی کار متشکل از مهاجران و کارگران خارجی از اسرائیل خارج و بخشی از مزارع به دلیل کمبود نیروی کارگر ویران شده اند.

از طرف دیگر، صدها هزار شهرک نشین ساکن در مرز لبنان و مرز غزه ناگزیر از ترک مناطق مسکونی خود شده اند. مناطق مرزی در امتداد مرز با غزه و لبنان تخلیه و فعالیت های اقتصادی متوقف شده است. بسیج ۳۶۰۰۰۰نیروی ذخیره و تخلیه ۲۵۰۰۰۰اسرائیلی از خانه های خود، بر اساس آمار ارائه شده توسط ارتش اسرائیل، بسیاری از مشاغل را تعطیل یا دچار آسیب کرده است و صاحبان مشاغل را محتاج کمک های دولتی کرده است. 

علاوه بر پیامدهای ناشی از کمبود نیروی کار در مشاغل تولیدی، بخش فناوری اسرائیل نیز که از مهمترین منابع درآمد اسرائیل است، به ویژه تحت تأثیر قرار گرفته است. به گفته اقتصاددانان، ۱۰درصد از کارمندان اسرائیلی در بخش فناوری پیشرفته کار می کنند ،اما ۵۰درصد از صادرات این کشور حاصل این بخش بوده است. بسیاری از نیروهای ذخیره که برای انجام وظیفه فراخوانده شده اند، جوانان تحصیلکرده این بخش بوده اند. 

در اثر جنگ غزه کاهش نرخ مبادله شِکِل اسرائیل مقابل دلار آمریکا تشدید شد و در اواخر اکتبر، شِکِل به پایین ترین حد خود در ۱۴سال گذشته رسید.

به همین خاطر، بانک مرکزی ۳۰میلیارد دلار برای تقویت شِکِل در نظر گرفت. تضعیف شِکِل به افزایش قیمت واردات  کالاها انجامید. افزایش قیمت مواد غذایی، گوشت، میوه و سبزی   و حمل و نقل و پوشاک و کاهش مصرف به دلیل فشارهای تورمی و کاهش شرکت در برنامه های تفریحی نیز از آثار دیگر عملیات ۷اکتبر و جنگ اسرائیل علیه فلسطینیان بود.

هم به دلیل احساس ناامنی و هم به دلیل مشکلات اقتصادی، بسیاری از مشاغل دیگر از جمله رستوران ها و فروشگاه ها و هتل ها نیز خالی از مشتری شده اند.

تحولات بعد از عملیات ۷اکتبر در اسرائیل، بر عرصه سرمایه گذاری نیز موثر بوده است. سرمایه و امنیت نسبت مستقیم با هم دارند. عدم اطمینان نسبت به اوضاع و ریسک و هزینه بالای سرمایه گذاری در شرایط جنگی، منجر به رکود در سرمایه گذاری شده است.

دستور توقف تولید در میدان گاز طبیعی تمار در آغاز جنگ، به منظور کاستن آسیب پذیری در برابر موشک های احتمالی، موجب شده  است بر أساس تخمین کارشناسان انرژی ۲۰۰میلیون دلار در ماه به ضرر اسرائیل باشد.این اثرات امنیتی و اقتصادی که گوشه هایی از آن اشاره شد، سوای آثار بین المللی تحولات بعد از عملیات ۷اکتبر بود. جنگ اسرائیل علیه غزه افکار عمومی جهانی را به ویژه در میان نسل Z  کشورهای مختلف   به طورمشخص در اروپا و آمریکا ،به سمت آرمان آزادی فلسطین جلب   و چهره استعماری و سرکوبگر اسرائیل را آشکار کرد.

شکست اسرائیل در جنگ رسانه ای که به یمن شبکه های  مختلف اجتماعی ممکن شده، از مهمترین چالشهای پیش روی اسرائیل و از دستاوردهای قابل توجه عملیات ۷اکتبر است.طولانی شدن جنگ بدون تردید چالش های جدیدی را متوجه اسرائیل می کند. چالش هایی که موجب تغییر بسیاری معادلات داخلی، منطقه ای و جهانی می شود.