محوطه باستانی «تپه خدائی» پس از آن‌که بیش از ۷۰ درصد آن در سال‌های گذشته تخریب شده است، تعیین حریم و عرصه شد. باستان‌شناسان حفاظت از این تپه تاریخی را با توجه به دست‌درازی‌ها به آن بسیاری ضروری دانسته‌اند.
بنا بر اعلام پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برنامه گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه باستانی «تپه خدائی» که آثار ارزشمندی از دوره‌های فرهنگی مس و سنگ، مفرغ، تاریخی و اسلامی را در بردارد، به انجام رسید. این محوطه در بخش مرکزی شهرستان سنقر، دهستان فارسینج و حدود یک کیلومتری شمال شرقی روستای پارسینه در استان کرمانشاه واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۷۳ متر و از سطح زمین‌های زراعی ضلع شمالی حدود ۸۰/۸ متر است.
به گزارشزیرنویس،محمود حیدریان، سرپرست هیأت باستان‌شناسی مستقر در این محوطه تاریخی، گفت: طبق مطالعات زمین‌ـریختشناسی انجام‌گرفته، قدیمی‌ترین رسوبات رخنمون یافته در ناحیه سنقر متعلق به دوره کربونیفر، اواخر دوران اول (C۱) است که به صورت یک بخش آهکی با گسترش محدود، در ارتباط گسل‌ها با واحدهای اطراف خود مشاهده می‌شود و در جنوب شرقی سنقر و اطراف روستای پارسینه برونزَد دارد.
این باستان‌شناس اضافه کرد: این عامل، تپه‌های نسبتاً کم‌ارتفاعی را تشکیل داده و تپه خدائی بر بستر رسوبات رسی و آهکی باران شسته این ارتفاعات و در یک دشت نسبتاً تخت و کم‌وسعت واقع شده است. پوشش گیاهی سطح تپه، مرتع و اطراف آن کلاً زراعی است و از جمله ارتفاعات مشرف به این تپه می‌توان به رشته کوه دالاخانی در قسمت جنوب غربی تپه و کوه کالوش در شرق روستای پارسینه جدید اشاره کرد.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه تپه خدائی اظهار کرد: بر اساس نقشه خطوط هم‌لرزه استان کرمانشاه، دهستان فارسینج در کانون اصلی زلزله‌های استان واقع شده و روستای قدیمی پارسینه که در محل کنونی محوطه باستانی تپه پارسینه (SK, ۵۰) واقع بوده، بر اثر زلزله سال ۱۳۳۶ خورشیدی به تلی از خاک تبدیل شده و جز آثار مادی به جای مانده، هیچ اثری از آن باقی نمانده است. بازماندگان این واقعه هولناک در فاصله کمی از ضلع شمالی آن تپه، خانه‌های خود را برپا و روستای جدیدی را دایر کرده‌اند.
حیدریان گفت: بخش اعظم تپه توسط روستاییان در سال‌های گذشته به منظور کشاورزی و استفاده به عنوان مصالح ساختمانی تسطیح شده و برش خورده است، به طوری که طول بخش سالم تپه در جهت شرقی ـ غربی حدود ۵۰ متر و عرض تپه در جهت شمالی ـ جنوبی حدود ۴۵ متر است، اما آثار بر جای مانده سطحی نشان می‌دهد که این محوطه باستانی ابعادی به طول تقریبی ۱۲۰ متر در جهت شرقی ـ غربی و عرضی حدود ۱۱۰ متر در جهت شمالی ـ جنوبی داشته است.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه تپه خدائی گفت: این محوطه در سال ۱۳۸۳ در نخستین فصل بررسی دشت سنقر، معرفی و شناسایی و در سال ۱۳۸۵ نیز به صورت روشمند بررسی شد. بررسی روشمند نشان داد که تاکنون بیش از ۷۰ درصد این محوطه ارزشمند تخریب شده است، لذا انجام عملیات تعیین حریم قانونی و برنامه حفاظت آن بسیار ضروری به نظر می‌رسید.
آثار تاریخی درتپه خدائی شهرستان سنقر
او افزود: این محوطه از بعد علمی، آثار ارزشمندی از دوره‌های فرهنگی مس و سنگ، مفرغ، تاریخی و اسلامی را در بر دارد و آثار فرهنگ‌های شاخص زاگرس و شمال غرب ایران مانند دالما، سهگابی، کورا ـ ارس، هزاره اول قبل از میلاد و تاریخی در آن به وفور به چشم می‌خورد. علاوه‌بر آن بستر مناسب زیست محیطی محوطه، روشنگر روند بسیاری از تغییرات فرهنگی دوران مس و سنگ و مفرغ قدیم منطقه بوده و با توجه به توالی دوره‌های مشخص فرهنگی آن، بازبینی و اصلاح بسیاری از نکات گاه‌نگاری منطقه شرق زاگرس را ممکن و میسر خواهد کرد.
حیدریان اضافه کرد: از همین‌رو برنامه گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم این تپه با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعتبارات پژوهش و اکتشاف باستانشناختی و تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه و همکاری گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهرکرد به سرپرستی نگارنده و با نظارت کیومرث عظمی انجام شد.
او گفت: بعد از انجام عکس‌برداری هوایی محوطه و اطراف آن، عملیات تعیین عرصه و حریم تپه با ایجاد ۱۶ گمانه در ابعاد ۱×۱ متر در تمامی جهات اصلی و فرعی تپه ایجاد و گمانه‌ها در فاصله تقریبی ۱۵ متری از عرصه ظاهری تپه شروع و در دو ردیف ادامه یافت.
این باستان‌شناس با بیان این‌که عرصه و حریم درجه یک تپه با توجه به داده‌های فرهنگی به‌دست آمده از گمانه‌های حفر شده و عوارض طبیعی و مصنوعی موجود در پیرامون تپه صورت گرفت، افزود: مطالعه و طبقه‌بندی یافته‌های باستانشناختی به‌دست آمده از گمانه‌زنی و سطح تپه (بررسی روشمند)، محاسبه دقیق مساحت تپه و همچنین مطالعه ویژگی‌های محیطی پیرامون آن از دیگر اهدافی بود که در این برنامه مورد توجه قرار گرفت.
حیدریان همچنین گفت: در چشم‌انداز تپه، چندین تپه پیش از تاریخی وجود دارد که گویای اهمیت فرهنگی این منطقه است، کمبود اطلاعات باستان‌شناسی و نبود یک چارچوب گاه‌نگاری مقایسه‌ای برای دشت سنقر در کنار توالی مواد فرهنگی و تخریب تمامی اضلاع تپه خدایی، فرصت مناسبی برای انجام لایه‌نگاری تپه است تا تاریخ‌گذاری دقیقی از دوره‌های مختلف در اختیار ما قرار دهد.
منبع:ایسنا
