خام‌فروشی تبدیل فرصت‌ها به تهدید برای بخش تولید

زیرنویس-گروه جامعه: وقتی از «خام‌فروشی» صحبت می‌شود اولین چیزی که به ذهن می‌رسد نفت خام و مواد معدنی خصوصاً سنگ‌هاست. اما خوب است بدانیم اگرچه بخش بزرگی از خام‌فروشی شامل این موارد می‌شود؛ درعین حال محصولات و تولیدات بسیار دیگری نیز هستند که از قلم افتاده‌اند؛ به ویژه محصولات کشاورزی که با کم توجهی از بین می‌رود. در صورتی‌که محیط زیست، جهاد کشاورزی و خدمات روستایی می‌توانند با شناسایی قابلیت‌های زیست‌محیطی و کشت هر منطقه و به‌کارگیری از صنعت، هم در زمینه اشتغال و هم جلوگیری از هدر رفت منابع و محصولات آن قدم‌های مؤثری بردارد و تحول و رونق اقتصادی ایجاد کند.

علاوه براین، حمایت از تعاونی‌های بزرگ و کوچک نیز مهم است و می‌توانیم با آموزش و اهمیت دادن به فرآوری در بازاریابی و تضمین تحویل آن به بازار مصرف گام مؤثری برداریم.

خام‌فروشی یا فراوری و صنایع تبدیلی

فراوری یک محصول، لزوما احداث کارخانه‌های عریض‌وطویل با سرمایه زیاد نیست (اگر چه در مناطقی با ظرفیت‌های مناسب راهکار بجا و قابل‌توجهی می‌تواند باشد)، بلکه با فراهم کردن امکانات برای یک بسته‌بندی ساده و شیک، قطعه‌بندی و یا خشک کردن، محصول سنتی و بومی را می‌توان با کمترین هزینه و وقت به کالای صادراتی تبدیل کرد تا هم از نیروی کار و ظرفیت‌های بومی و منطقه‌ای استفاده کنیم و هم مانع خروج ارز از کشور شویم.

ایران با طبیعت و اقلیم‌های ناب و خاصی که دارد، تلاشگرانی می‌خواهد تا بتوانند از این مواهب الهی به‌سادگی عبور نکرده و در صدد بهره‌مندی و بهره آوری آن برای خود و دیگران باشند.

آنچه که در خام فروشی دردناک تر است این است که محصولاتی بعد از صادرات و خروج از کشور فراوری شده با قیمتی گزاف دوباره به بازار داخلی بر می‌گردد. این‌گونه می‌شود که به دلیل نبود صنعت فرآوری بسیاری از منابع معدنی یا غیر آن، ارزان به‌صورت فله و مواد اولیه از کشور خارج می‌شود و بسیاری دیگر از منابع در حد یک بار تولید مانده و خود بخود حذف می شود. چون هیچ ارگان یا نهادی تکمیل چرخه آن تا مصرف را به عهده نمی‌گیرد و توجیه اقتصادی و اقبال عمومی هم ندارد. خواه خودرو و پرورش‌یافته طبیعت باشد و یا به دست کشاورز تولید شده باشد.

به گزارش زیرنویس، به علت بالا بودن هزینه کارگر و حمل و نقل که باعث بالا رفتن هزینه تمام شده محصول می شود، حجم وسیعی از محصولات برداشت نشده یا دور ریخته می‌شود و به بازار مصرف نمی رسند. می توان فهرست بلند و بالایی از این نواقص را جمع‌آوری کرد:

– تولیداتی که با کمترین وقت و هزینه – حتی توسط خود کشاورزان – می‌تواند به محصول نهایی تبدیل گشته و بازار تقاضا را سیراب کند و جالب اینکه عمده‌ی این فراوری‌ها در مناطق خودشان بازار مصرف روزانه دارد.

– گیاهان دارویی، از جمله مواردی است که تاکنون از حالت سنتی خارج نشده که هم به‌صورت خودرو و هم گلخانه‌ای می‌تواند به ایجاد اشتغال و ارزآوری کمک کند اما متأسفانه به آن بی‌اعتنایی و کم‌محلی می‌شود. گیاهان دارویی فله‌ای و ارزانِ ایران در کشوری دیگر، گاهی اوقات تنها با بسته‌بندی و یا تغییرات جزئی، با قیمتی چندبرابر دوباره در ایران عرضه می‌شود. درصورتی‌که کشاورز و تولیدکننده داخلی هرساله به‌خاطر درآمد ناکافی ازاین‌گونه مشاغل دوری می‌جوید.

-داستان زعفران، شاید بغرنج‌تر و تأسف‌بارتر باشد. کالایی که اقبال جهانی دارد اما به دلیل خام‌فروشی، تولیدکننده ایرانی از آن بهره مالی چندانی نمی‌برد.

-نوسانات قیمت مرکبات در زمان برداشت و سودجویی واسطه‌ها موجب تأخیر در چیدن و یخ‌زدگی یا پلاسیدگی آن می‌شود.

-سبزی‌ها فقط به‌صورت خام و آن هم تازه مصرف می‌گردد. برنج‌ها در انبارهای سنتی یا خانه‌ها انبار می‌شود تا به قیمت منصفانه برسد.

– نرخ‌گذاری برخی از محصولات مثل گندم در زمان مناسب انجام نمی‌گیرد (قبل از کاشت که کشاورز با هزینه‌های پیش رویی که دارد تکلیف خود را بداند و انتخاب معقولانه‌ای داشته باشد).

-دام‌ها بدون توجه به فصل زاد و ولد یا جنسیت آن، به‌خاطر به‌صرفه نبودن علوفه و خوراک به‌صورت زنده یا نهایتاً لاشه به فروش می‌رسد. چای و آبزیان خود قصه‌ی دیگری دارد.

مکانیزه‌شدن بخش‌های کشاورزی، دامداری، شیلات و… ، هنوز در باید و شایدها مانده است و نبود آن کاملا احساس می‌شود. آنچه که باید در توانمندی سفره‌ی زحمت‌کشان دیده نمی‌شود و اقدامات صورت‌گرفته فقط توانسته هر از چند گاهی تاجرانی را برای سود و منفعت وارد این عرصه کند.

از همه ی آنچه گذشت ردپای دلالان همیشه پررنگ‌دیده شده که سرپوشی باشد بر ناکارآمدی بقیه بخش‌ها، بخش‌هایی که اگر بتواند عمر محصول تولید شده را با استفاده از تکنولوژی نوین افزایش دهد و فرصت کافی برای بازار ایجاد کند و با سیاست‌های نسنجیده مداخله ای نظم بازار را به هم نریزد. خام فروشی برای چه کسانی فرصت می سازد؟ امید آن باشد تولید و تولید کننده با کمترین آسیب به فعالیت خود ادامه دهد.