ضمیمه دانش امروز روزنامه اطلاعات نوشت: بسیاری از کشاورزان و گله‌داران به هر ماری که سر راه خود می‌بینند حمله می‌کنند تا آن را از پا درآورند؛ به‌ویژه اگر آن را به‌عنوان یک مار سمی شناخته باشند. این طرز برخورد با مارها از راهنمایی نادرست نشأت می‌گیرد و اقدامی خطرناک است. مارهای سمی علیرغم شهرت […]
ضمیمه دانش امروز روزنامه اطلاعات نوشت: بسیاری از کشاورزان و گله‌داران به هر ماری که سر راه خود می‌بینند حمله می‌کنند تا آن را از پا درآورند؛ به‌ویژه اگر آن را به‌عنوان یک مار سمی شناخته باشند.
این طرز برخورد با مارها از راهنمایی نادرست نشأت می‌گیرد و اقدامی خطرناک است. مارهای سمی علیرغم شهرت رعب‌آورشان خطر بسیار کمی برای انسان‌ها دارند. برعکس، وجود آنها در مزارع بسیار مفید است چراکه جانوران آفت ازجمله جوندگان را شکار می‌کنند. این امر در همه نقاط دنیا یک واقعیت ثابت شده است.
مقیاس فایده مارها برای کشاورزان و باغداران بسیار وسیع است. برای مثال، مارهای قهوه‌ای شرقی بالغ در استرالیا می‌توانند به‌طور دسته‌جمعی سالانه هر کیلومترمربع زمین زراعی را از هزاران موش پاکسازی کنند. این عملکرد مارها به طرز قابل توجهی باردهی محصول را افزایش می‌دهد.
برخی از گونه‌های مارها در زمره مهلک‌ترین گونه‌های مارهای سمی به شمار می‌روند. این مارها در طول روز یا شب فعال هستند و به‌سرعت حرکت می‌کنند اما به‌طور معمول در مناطق روستایی مورد هجوم انسان‌ها قرار می‌گیرند چون طبق دیده‌ها و شنیده‌ها، خطر گزش مرگبار آنها بیشتر از فایده‌یشان در نقشی که به‌عنوان کنترل‌کننده آفات دارند، بوده است.
درست است که برخی مارها سم مهلکی دارند اما گزش بیشتر آنها به ندرت منجر به مرگ می‌شود. دانشمندان نشان داده‌اند که برای مثال در کشوری مثل استرالیا سالانه به‌طور متوسط فقط سه انسان یا کمتر در اثر گزش همه گونه‌های مار جان خود را از دست می‌دهند.
هر سال حدود ۳۰۰۰ مورد مارگزیدگی گزارش می‌شود. بیشتر این گزش‌ها یک اقدام تدافعی از جانب مارها پس‌ازاین‌که مورد هجوم انسان قرار گرفته‌اند، بوده است.
بیشتر مارها به‌طور معمول به‌جای حمله کردن عقب‌نشینی می‌کنند، حتی اگر عاملی آنها را تحریک کرده باشد. مارها به‌طور خاص تمایل به زندگی در مکان‌هایی دارند که انسان‌ها نتوانند با آنها برخورد کنند یا آنها را بیابند.
واضح‌ترین مزیت حفظ جمعیت مارها کاهش تعداد جوندگان است. گونه‌های مختلف موش غیربومی که وارد یک منطقه می‌شوند خسارت سنگینی به کشاورزی آن منطقه وارد می‌کنند. در موارد حاد، موش‌ها بیشتر یا تمامی محصول مزرعه را نابود می‌کنند.
یک روش برای پی بردن به اینکه جوندگان چه میزان از رژیم غذایی مارها را تشکیل می‌دهند تشریح نمونه‌های نگهداری شده در موزه‌ها است.
دانشمندان برای برآورد تعداد طعمه‌های شکار شده توسط مارها در طول یک سال، از اطلاعاتی نظیر نرخ تغذیه مارهای نگهداری شده در اسارت، داده‌های مربوط به مارهایی که به‌صورت تجاری پرورش داده می‌شوند و مطالعاتی که روی گونه‌های خاص اما مشابه مارها انجام شده‌اند استفاده می‌کنند.
همچنین به‌منظور برآورد فراوانی مارها در مزارع کشاورزی، از پژوهش‌های پیشین که روی فراوانی جمعیت گونه‌های مارهای یافت شده در مزارع انجام شده‌اند و نیز از نرخ مارهایی که طی پژوهش‌های میدانی گرفته شده‌اند استفاده می‌کنند.
افزایش بهره‌وری کشاورزی تنها مزیت تحمل مارها در زمین‌های کشاورزی نیست. اگر به مارها اجازه زیستن در مزارع داده شود، میزان مصرف مواد شیمیایی برای کنترل جمعیت جوندگان کاهش می‌یابد چراکه سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی پرهزینه و اغلب ناکارآمد هستند. به‌علاوه، مواد شیمیایی برای سلامت انسان‌ها، احشام، جانورانی که در طبیعت غذا جستجو می‌کنند و نیز حیوانات خانگی یک عامل تهدید و خطر به شمار می‌آیند.
حفظ مارها در زمین‌های کشاورزی احتمال مارگزیدگی را نیز کاهش می‌دهد. بیشتر گزیدگی‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که افراد سعی در گرفتن مارها یا کشتن آنها دارند.
علاوه‌بر این‌ها، مطالعات نشان داده‌اند مارهایی که برای مدتی طولانی در یک منطقه زندگی می‌کنند در برخورد نزدیک با انسان‌ها کمتر تحریک و برآشفته می‌شوند و نقاط امن و پناهگاه‌های اطراف را برای پنهان شدن می‌شناسند، در نتیجه تهدیدی که ممکن است برای انسان‌ها داشته‌باشند بسیار کم است.
کشتن مارها می‌تواند موجب ورود تعداد زیادی جانور جدید و ناآشنا به محل شود؛ جانورانی که به همزیستی با انسان‌ها عادت ندارند. ظاهر امر این است که هرچه بیشتر مارهای اطراف محل زندگی کشته شوند، افراد کم‌تری گزیده می‌شوند چون تعداد مارها کاهش پیدا می‌کند.
اما داده‌های به‌دست‌آمده مؤید این امر نیستند. برای مثال، یک مطالعه در اندونزی نشان داده است علیرغم اینکه طی دهه‌ها میلیون‌ها مار پیتون حذف شدند، تعداد آنها همچنان زیاد باقی ماند.
حفظ جمعیت مارها فایده اکولوژیکی نیز دارد. حذف شکارگرهای سطح بالا شبکه‌های غذایی را ناپایدار کرده و عملکرد اکوسیستم‌ها را مختل می‌کند.
بالأخره اینکه حفاظت از مارها به‌خودی‌خود یک اقدام مثبت در جهت بقای حیات‌وحش و طبیعت است. روزبه‌روز از تعداد گونه‌های مختلف مارها کاسته می‌شود بنابراین جلوگیری از کاهش جمعیت و انقراض آنها امری حیاتی و اجتناب‌ناپذیر است.
