این بیماری سالانه ۱۰ هزار ایرانی را به کام مرگ می‌برد

به گزارش زیرنویس به نقل از اطلاعات، پدر مریم، مردی شاعر و طنزپرداز بود و به خاطر همین روحیه و طبع شعری که داشت، در مناسبت‌های مختلف از طرف مدرسه‌مان دعوتش می‌کردند تا برای دانش‌آموزان اشعار طنز بخواند. همۀ ما از اجرای برنامۀ او لذت می‌بردیم و خیلی هم می‌خندیدیم. او ما را وادار به حافظ‌خوانی می‌کرد. دوستی من با مریم از همان دورۀ نوجوانی شکل گرفت. پدرهایمان هر دو نظامی و با هم دوست بودند؛ از این رو در رفت‌وآمدهای خانوادگی، ما هم دوست صمیمی همدیگر شدیم. چنین بود که من همواره پدر مریم را عموعلی صدا می‌کردم.

آن سال‌ها خاطرم هست که عموعلی دچار بیماری هپاتیت شد. از این بیماری چیزی نمی‌دانستیم، با این حال، همگی نگران بودیم. بعد از دوره‌ای درمان و بستری شدن در بیمارستان امام خمینی تهران، پزشکان از بیماری او قطع امید کردند تا این‌که با توسل به حضرت فاطمه زهرا (س) او شفا یافت و عمری دوباره نصیبش شد. پزشکان گفتند هیچ اثری از هپاتیت در بدن عموعلی وجود ندارد. همگی خوشحال شدیم و زندگی مانند قبل جریان یافت، اما عموعلی نمی‌دانست ویروس هپاتیت در بدن باقی می‌ماند و ممکن است در شرایط خاص دوباره خود را نشان بدهد یا شاید هم می‌دانست، ولی در آزمایش‌های تشخیصی سالیانه‌اش سهل‌انگاری می‌کرد.

درست نمی‌دانم، اما حدود پانزده سال بعد، وقتی عمو از سفری طولانی برگشت، ویروس‌های پنهان دوباره خود را نشان دادند؛ خیلی شدیدتر از قبل. این‌ بار هپاتیت به سیروز کبد یا همان سرطان کبد تبدیل شده بود. او بارها راهی بیمارستان نمازی شیراز شد تا شاید بتواند پیوند کبد انجام دهد، اما سرطان به پوستۀ کبد زده و رفته‌رفته اندام‌های دیگر را هم از کار انداخته بود، در نتیجه امکان پیوند وجود نداشت‌. این بود که آن عموی شاد، شش ماه بعد از عود بیماری، از میان ما رفت و ما ماندیم و خاطراتش. از نظر سازمان پزشکی قانونی، نام عموعلی رفت در آمار فوت‌شدگان هپاتیت؛ آماری که می‌گوید سالیانه ۵ تا ۱۰ هزار ایرانی بر اثر بیماری هپاتیت می‌میرند.

التهاب کبدی

همۀ خانواده‌ها باید هپاتیت و بیماری‌های کبدی را بشناسند و آگاهی کافی دربارۀ حفظ سلامتی کبد داشته باشند تا بتوانند از دچار شدن به آن جلوگیری کنند یا در صورت بیمار شدن، اجازه ندهند هپاتیت خطرناک شود.

به گفتۀ دکتر محمد طاهر، فوق‌تخصص گوارش و کبد و عضو تیم پیوند کبد مجتمع بیمارستانی امام خمینی تهران، هپاتیت به معنی التهاب کبدی است که به دو نوع ویروسی و غیرویروسی تقسیم می‌شود.

این عضو کمیتۀ علمی انجمن گوارش و کبد ایران توضیح می‌دهد: بیشتر هپاتیت‌های ویروسی، قابل انتقال بین افراد هستند. هپاتیت نوع B (بی) از طریق خون و تماس جنسی قابل انتقال است. یکی از راه‌های شایع انتقال هپاتیت نوعB در ایران، انتقال آن از مادر به فرزند و بیشتر هنگام زایمان است. هپاتیت C معمولا از راه خون انتقال می‌یابد و یکی از روش‌های شایع انتقال آن در ایران، تزریق مواد مخدر با سرنگ‌های مشترک است. هپاتیت C (سی) به میزان کمتر از مادر به فرزند منتقل می‌شود.این نوع هپاتیت می‌تواند از طریق تماس جنسی هم انتقال یابد، اما شیوع آن کمتر از هپاتیت B است.

متأسفانه این دو نوع هپاتیت می‌توانند به بیماری مزمن کبدی و در نهایت به سیروز تبدیل شوند، اما هپاتیت ویروسی نوع A (اِی) معمولا از راه آب و غذای آلوده منتقل می‌شود که در بزرگسالان، بیشتر اوقات خودبه‌خود بهبود می‌یابد؛ همچنین هپاتیت ویروسی نوع D (دی) معمولا در همراهی با هپاتیت B دیده می‌شود که در اغلب موارد به تشدید سیر هپاتیت B منجر می‌شود.

دکتر طاهر در پاسخ به این پرسش که چرا این بیماری را «ویروس خاموش» می‌خوانند، می‌گوید: از آن‌جا که هپاتیت معمولا تا چندین سال پس از فعال شدن، نشانه‌ای از خود برجا نمی‌گذارد، به ویروس خاموش معروف است و معمولا زمانی نشانه‌هایش نمایان می‌شوند که سیروز شکل گرفته و کبد نارسا شده؛ یعنی تقریبا کار از کار گذشته است. تشخیص این ویروس‌ها فقط از طریق آزمایش خون امکانپذیر است و اگر آنزیم‌های کبدی افزایش یافته باشند، حتما باید این ویروس‌ها چک شوند.

وی همچنین به انواعی از التهاب کبدی که ویروسی نیستند، اشاره می‌کند و می‌گوید: شایع‌ترین این التهابات، هپاتیت خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن علیه کبد فعالیت می‌کند و منجر به التهاب کبدی می‌شود.

به نظر این فوق‌متخصص گوارش و کبد، خطر همۀ انواع هپاتیت این است که احتمال دارد پیش از آن‌که نشانه‌های بیماری نمایان شوند، سیروز و نارسایی کبدی ایجاد شده باشد. در این صورت، شاید فقط پیوند کبد کارساز باشد که این درمان هم به مراقبت‌های جدی نیاز دارد.

وی همچنین بیشتر مرگ‌ومیرهای بیماری‌های کبدی را ناشی از عوارض هپاتیت نظیر سیروز و تودۀ اولیۀ کبد می‌داند و می‌گوید: مرگ‌ومیر بر اثر این بیماری، در مردان بیشتر از زنان است.

کبد چرب

دکتر محسن نصیری طوسی، فوق‌متخصص بیماری‌های گوارش، کبد و آندوسکوپی، موضوع را از زاویۀ دیگر بررسی می‌کند. وی می‌گوید: امروزه در دنیا بیشترِ بیماری‌های کبدی، غیرویروسی و ناشی از کبد چرب هستند که به دلیل افزایش وزن، مصرف داروهای شیمیایی و گیاهی و مصرف الکل ایجاد می‌شوند.

بنابراین در عصر حاضر با شنیدن بیماری هپاتیت، اول باید به بیماری‌های غیرعفونی از جمله کبد چرب بیندیشیم و نه ویروس. بیشتر بیماری‌های کبدی هیچگونه علامت ظاهری ندارند و اگر کبد سالیان طولانی بیمار بماند، به تدریج کوچک و سفت می‌شود و آن‌گاه علامت‌های اختصاصی‌تر، مثل زردی، ورم در پاها همراه با آب آوردن شکم، خونریزی از واریس‌های مری، گیجی، منگی و کمای کبدی، خود را نشان می‌دهند. این همه در حالی رخ می‌نماید که دیگر صدمات قابل ملاحظه‌ای به کبد وارد شده است.

این پزشک متخصص، شیوع بالای زمینه‌های ایجاد بیماری‌های‌ کبدی در حد نیمی از افراد جامعه و تشخیص ندادن یا دیر تشخیص دادن بیماری اولیۀ کبد، همچنین بی‌تفاوتی نسبت به درمان و پیگیری نکردن روند درمان را از جمله علل مهم و برجستۀ نگرانی از بیماری‌های کبدی و عوارض آن‌ها در جهان می‌داند و می‌گوید: باید بدانیم با رعایت نکات بسیار ساده و بدون نیاز به صرف هزینۀ زیاد، می‌توان از دچار شدن به بسیاری از بیماری‌های کبدی جلوگیری کرد. این موارد به شرح زیر است:
حساس بودن به اندازۀ قد و وزن بدن، داشتن تحرک بدنی کافی، پرهیز از استعمال دخانیات و دوری از هر گونه اعتیاد، پرهیز جدی از مصرف هرگونه الکل، دوری از مصرف خودسرانۀ داروها، دقت در مسائل بهداشتی هنگام خالکوبی‌، دندانپزشکی‌ و حجامت، پرهیز ار رفتارهای پرخطر و تماس‌های جنسی خارج از چارچوب خانواده، انجام واکسیناسیون هپاتیت B، انجام آزمایش‌های کبدی در آزمایش‌های عمومی خونی برای بررسی عمومی به صورت سالانه یا هر دو سال یک بار.

دکتر نصیری، همچنین بر دور کردن نگرانی‌ها تأکید می‌کند و می‌گوید: بعد از شنیدن جزئیات غیرمهم در گزارش‌های سونوگرافی کبد به نفع گِرِید کبد چرب، فکرتان را آزار ندهید و بیشتر به مسائلی چون رژیم غذایی و ورزش کافی توجه کنید. این نکته را هم باید یادآوری کنم که زندگی با افراد گرفتار هپاتیت B در درون خانواده و بیرون از خانواده، جای نگرانی ندارد، بلکه با انجام واکسیناسیون و رعایت موارد ساده، مسأله‌ای پیش نمی‌آید.

بیماران کبدی به شرط مشاوره با پزشک متخصص کبد، می‌توانند برای ازدواج، بارداری و شیردهی اقدام کنند. پیگیری‌های منظم غربالگری و تشخیصی، با آزمایش خون و سونوگرافی کبد و زیر نظر پزشک متخصص کبد بودن، همچنین حفظ و تداوم پایبندی به درمان‌ها، از ضروریات محسوب می‌شود. افزون بر آن، بیماران باید درمان‌های غیردارویی را جدی بگیرند؛ چرا که گاهی بسیار مؤثرترند. مورد مهم دیگر این‌که برای کسب اطلاعات و آموزش بیشتر دربارۀ بیماری‌های کبد به رسانه‌ها و منابع دارای پشتیبانی علمی رسمی مراجعه شود.

به نظر می‌رسد بیماری‌های کبدی با دو عامل «انتخاب سبک زندگی» و «موارد بهداشتی» گره خورده است و افراد به راحتی می‌توانند با رعایت هر دو از دچار شدن به بیماری پیشگیری کنند. حال انتخاب با شماست: بیماری یا سلامتی؟