خراسان نوشت: عصر پنج‌شنبه گذشته، نخستین رویداد «کدبیات» با موضوع نقش کتاب‌های الکترونیک و آینده ادبیات در عصر ارتباطات با حضور ویدئوکنفرانسی استادان حوزه فنّاوری و ادبیات، دکتر لئوناردو فلورنس، استاد دانشگاه ایالتی آپالاچی، دکتر مارک مارینو، استاد دانشگاه کالیفرنیا آمریکا، دکتر محمود فتوحی، استاد زبان و ادبیات فارسی، دکتر محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان […]
خراسان نوشت: عصر پنج‌شنبه گذشته، نخستین رویداد «کدبیات» با موضوع نقش کتاب‌های الکترونیک و آینده ادبیات در عصر ارتباطات با حضور ویدئوکنفرانسی استادان حوزه فنّاوری و ادبیات، دکتر لئوناردو فلورنس، استاد دانشگاه ایالتی آپالاچی، دکتر مارک مارینو، استاد دانشگاه کالیفرنیا آمریکا، دکتر محمود فتوحی، استاد زبان و ادبیات فارسی، دکتر محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دکتر احمد هاشمی، متخصص علم داده، دکتر کتی اینمان برنز، دانشیار دانشگاه ایالتی پورت لند، دکتر مسعود مکره‌چی، دانشیار دانشگاه انتاریو کانادا و عاطفه عطری، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی برگزار شد.
در ابتدای این مراسم دبیر همایش کدبیات گفت: از حدود ۲ سال پیش در دانشگاه فردوسی و دانشکده ابیات این دانشگاه، اولین جرقه‌های برگزاری همایشی با موضوع ادبیات و تأثیر فنّاوری بر آن زده شد. برای برگزاری این برنامه بیش از ۴ ماه ۲۵ نفر از دانشجویان رشته‌های مختلف در سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی به تلاش پرداختند.مرتضی عنابستانی در تشریح لزوم پرداختن به ادبیات الکترونیک گفت: با ظهور عصر دیجیتال و سیطره روزافزون فناوری‌های رایانشی پرداختن به کارکرد ادبیات امری ضروری است. امروز ادبیات در روندی افزاینده خود را در فضایی آکنده از «جهان، متن» دیجیتال که بر پایه جهان‌های برنامه‌نویسی بناشده می‌بیند. امروزه به نظر می‌رسد ادبیات‌شناسان برای پاسخ به چیستی و کارکرد حوزه فعالیت خود باید بتوانند درباره جهان متن دیجیتال نیز بیندیشند.وی خاطرنشان کرد: شناخت ادبیات الکترونیک (ادبیاتی که بر اساس کد نویسی‌ها در جهان دیجیتال خلق می‌شود) نه‌تنها شناخت زیبایی‌شناسی هنری نوظهور که شناخت شیوه تفکر، احساس‌ورزی و به یک معنا، بودن ماست. زبان و ادبیات فارسی با پشتوانه‌ای درازدامن تا امروز تحولات فراوانی را به‌ویژه در صدسال گذشته به خود دیده است. در روزگار ما نیز با تسلط ابزار فناوری‌های رایانشی برجهان پیرامون ما، خود را آبستن رویدادهای نوظهور و بی‌سابقه‌ای می‌بیند. شناخت و واکاوی آثار فارسی الکترونیک و تئوریزه کردن این سکوی جدید ادبی در زبان فارسی وظیفه ماست و می‌تواند اولین گام برای تبیین نقش و کارکرد ادبیات در زمانه حاضر باشد.
با نسل امروز، باید با زبان علم سخن گفت
دکتر محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در پیامی ویدئوکنفرانسی در این مراسم گفت: ادبیات فارسی، ظاهراً با دانش‌های نوین، نزدیکی زیادی ندارد اما به نظر می‌رسد اگر ادبیات بخواهد با دنیای امروز گفت‌وگو داشته باید خودش را با این فناوری‌های روز همراه کند.وی افزود: با نسل امروز، باید با زبان علم روز، سخن گفت و ادبیات فارسی نیز از این نوع نگرش بیگانه نیست. بی‌تردید جهان امروز، جهان فناوری و هوش مصنوعی است و اگر این دنیای مدرن بتواند در اختیار ادبیات قرار گیرد یا ادبیات خودش را با این دنیاها همراه کند توفیق بیشتری خواهد داشت. امیدواریم پس‌ازاین با تکیه بر زمینه‌های علمی و فنی روز، شاهد رساله‌های نوین و پرباری در زمینه زبان و ادبیات فارسی باشیم.
عصر آشتی ماشین و ادبیات
دکتر مسعود مکره‌چی، استاد داده‌کاوی انستیتوی فناوری دانشگاه انتاریوی کانادا، نیز در گفت‌وگویی ویدئوکنفرانسی ضمن ارائه توضیحاتی درباره تاریخچه و مشکلات فهم زبان توسط ماشین (رایانه)، به تشریح چگونگی تبدیل واژه به پیکسل و بازتعریف این کلمات برای هوش مصنوعی به‌عنوان مقدمات نوشتن یک متن ادبی پرداخت. وی گفت: امروز با رشد فناوری باید به این حقیقت اذعان کرد این روزگار، روزگار آشتی دادن ادبیات با ماشین است.در ادامه نوبت به سخنرانی ویدئوکنفرانسی، دکتر احمد هاشمی، متخصص علم داده رسید. وی ضمن تشریح تأثیر هوش مصنوعی بر پیشرفت و گسترش نقد ادبی به ارائه تحلیل و بررسی‌های انجام شده خود به کمک هوش مصنوعی درباره کتاب «صور خیال متعالیه» دکتر محمود فتوحی پرداخت. در این نقد ادبی، به نکاتی از قبیل بار کلمات، تعداد تکرار کلمات و عبارت‌های اسمی، جاسازی واژگان و جملات در فضای دوبعدی و… اشاره شد.
علوم انسانی دیجیتال و شگفتی‌های آن
دکتر محمود فتوحی، استاد زبان و ادبیات فارسی سخنران دیگری بود که در این مراسم به‌صورت ارتباط ویدئوکنفرانسی درباره نسبت علوم دیجیتال و علم تاریخ ادبیات به ارائه توضیحاتی جامع پرداخت. وی گفت: تاریخ ادبیات، بیش از هر شاخه دیگر مطالعات ادبی، یک قلمرو بین‌رشته‌ای است. این دانش، تلاقی‌گاه دانش‌های زیادی است. در فضای رسته تاریخ ادبیات، بهتر می‌توان دستاوردهای علوم انسانی دیجیتال را مشاهده کرد.وی افزود: در آینده، آرشیوهای جامع آنلاین می‌توانند جایگزین آرشیوهای کنونی شوند. با این تحول، صدها صفحه از اطلاعات گسترده و پراکنده در قالب یک صفحه، پیوند داده می‌شود و در ادامه این داده‌ها در کسری از ثانیه در دسترس میلیون‌ها مخاطب در سرتاسر جهان قرار می‌گیرد. تبادل‌نظر متخصصان ادبی در سرتاسر جهان، درباره یک یا چند متن از دیگر ویژگی‌های آرشیوهای جامع آنلاین است. این آرشیوها در حال تبدیل‌شدن به جایگزینی برای روش‌های پیشین هستند. به‌عنوان مثال با مراجعه به آرشیو آثار «والت ویتمن»، شاعر آمریکایی و آثار «صادق هدایت و… بیشتر متوجه اهمیت و کارکردهای علوم انسانی دیجیتال می‌شوید.این استاد دانشگاه تصریح کرد: دسترسی سریع به اسناد مختلف، ارزان بودن، جامع بودن، قابل‌گسترش بودن، امکانات تعاملی کاربران، جذابیت و … از جمله دیگر ویژگی‌های علوم انسانی دیجیتال است.وی افزود: ۲ معنی فرم و اندیشه در هر نوع ایده وجود دارد و با غلبه علوم انسانی دیجیتال، تاریخ‌نگاری صورت‌ها و ایده‌ها بر تاریخ‌نگاری مؤلفان در دوره‌های ادبی طول تاریخ، پیشی می‌گیرد. علوم انسانی دیجیتال شرایطی را فراهم می‌کند که رایانه متن و گفتار را مانند انسان بفهمد و تحلیل کند.دکتر فتوحی ضمن تشریح لایه‌های مختلف زبان خاطرنشان کرد: علوم انسانی دیجیتال دارای دقت بالایی است. منتقد رایانه‌ای نیاز به خواندن تمام متن ندارد و به همین دلیل به‌سرعت یک نقد آماری و علمی را ارائه می‌دهد.وی گفت: فنّاوری در شکل و ساختار تاریخ ادبیات نیز تغییراتی ایجاد می‌کند و تمام محتواها را در قالب تایم لاین و گاه‌شمار فشرده قرار می‌دهد. در این روش یک نمودار، در لحظه صدها منبع ادبی را برای شما قابل‌دسترس می‌کند و این الگوها و سکوها امکان کلان روایت سازی در تاریخ ادبیات را فراهم می‌کند. ما امروزه با تایم لاین‌هایی از تاریخ ادبی مواجه‌ایم که ما را به اطلاعات زیادی می‌رساند. جغرافیای ادبی یکی دیگر از شگفتی‌های علوم انسانی دیجیتال است در این شاخه شما از روی نقشه گوگل به شهر محل زندگی نویسندگان سفر می‌کنید و به مشخصات کامل منزل نویسنده و کتابخانه شخصی او دسترسی پیدا می‌کنید و نقدها و تفسیرها و … را درباره این نویسنده می‌خوانید.
بررسی آثار تولید شده با هوش مصنوعی
در ادامه این برنامه دکتر لئوناردوفلورنس، استاد دانشگاه ایالتی آپالاچی، دکتر مارک مارینو، استاددانشگاه کالیفرنیا آمریکا و دکتر کتی اینمان برنز، دانشیار دانشگاه ایالتی پورت لندبه ارائه توضیحاتی درباره نخستین آثار ادبی تولیدشده با کمک هوش مصنوعی پرداختند. این دانشمندان عرصه ادبیات و فنّاوری، همچنین در سخنرانی جامع با ارائه چندین نمونه از آثار تولیدشده بر اساس کد نویسی و هوش مصنوعی به ارائه توضیحاتی درباره تفاوت آنها با ادبیات مکتوب پرداختند. به گفته این دانشمندان از جمله مهم‌ترین تفاوت‌ها در زمینه خلق شعر، داستان و متون ادبی توسط انسان با آثار تولیدشده توسط هوش مصنوعی این است که در آثار تولیدشده توسط هوش مصنوعی، انسان با بهره‌گیری از فنّاوری، قادر به حضور در فضای اثر تولیدشده و ارتباط بیشتر با این آثار از طریق حواس پنج‌گانه است. در این آثار به دلیل درگیر شدن همه حواس‌های انسانی تمرکز بر متن افزایش‌یافته و ارتباط عمیق‌تری با اثر ادبی برقرار می‌شود.
نخستین نسخه الکترونیک هفت‌خان رستم
پس از ارائه توضیحات ویدئوکنفرانسی این استادان علم کد نویسی و ادبیات، عاطفه عطری، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی درباره رویکرد «کدبیات» توضیحاتی را ارائه داد. در پایان این مراسم نیز از نخستین الکترونیک هفت‌خان رستم به‌عنوان نخستین اثر دیجیتالی فارسی رونمایی شد.
