این تنش، برای امسال هم نیست و می‌توان گفت به یکی از مسائل ثابت در ۱۰ سال گذشته تبدیل شده که هر ساله در آبان‌ماه آغاز می‌شود و تا پایان اسفند در جریان است، اما گره اصلی کجاست و راه‌حل آن چیست؟ اصلی‌ترین چالشی که تعطیلی مدارس در هنگام آلودگی هوا ایجاد می‌کند، توقف فرآیند […]
این تنش، برای امسال هم نیست و می‌توان گفت به یکی از مسائل ثابت در ۱۰ سال گذشته تبدیل شده که هر ساله در آبان‌ماه آغاز می‌شود و تا پایان اسفند در جریان است، اما گره اصلی کجاست و راه‌حل آن چیست؟
اصلی‌ترین چالشی که تعطیلی مدارس در هنگام آلودگی هوا ایجاد می‌کند، توقف فرآیند آموزش و اتلاف ساعات آموزشی است. برای مثال در مقطع ابتدایی که مطابق سند برنامه درسی ملی باید در طول سال تحصیلی ۹۲۵ ساعت آموزش محقق شود، در حال حاضر به استناد نتایج آخرین آزمون بین‌المللی تیمز (۲۰۱۹) تنها ۶۲۷ ساعت آموزش محقق می‌شود که از این منظر ایران از بین ۵۸ کشور شرکت‌کننده در این آزمون رتبه ۵۸ را دارد.
گزارش‌پژوهشگاه آموزش و پرورش نشان می‌دهد که ساعت محقق شده از این میزان نیز کمتر بوده و تنها ۵۷۶ ساعت به معنای اتلاف حدود ۴۰ درصد از زمان آموزش است.
تعطیلات پیش‌بینی نشده در طول سال تحصیلی همچون تعطیلات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی (اعم از آلودگی و برودت هوا) در کنار برخی از مناسبات بومی و منطقه‌ای (از جمله جشن‌ها یا مناسبات بومی یا فصول کشاورزی همچون موعد کاشت یا برداشت محصول) و همچنین برخی از تعطیلات رایج غیررسمی (همچون هفته پایانی سال) از دلایل اصلی این اتلاف است. در این شرایط منطق حکم می‌کند که ساعات تعطیلی به نحوی جبران شود، اما چرا آموزش و پرورش قادر به جبران ساعات از دست‌رفته نیست؟
ریشه این ناتوانی را باید در قوانین آموزشی جست‌وجو کرد. مطابق قانون «بازگشایی مدارس در اول مهرماه هر سال» مصوبه سال ۱۳۷۶ «زمان بازگشایی مدارس در سراسر کشور همه ساله اول مهر ماه بوده و تا پایان اردیبهشت ماه ادامه می‌یابد. امتحانات پایان سال بعد از مهلت مقرر و در خرداد ماه انجام خواهد شد.» در واقع این قانون ابتدا و انتهای سال تحصیلی را مشخص و این امکان را سلب کرده‌است تا تعطیلات پیش‌بینی نشده را بتوان به نوعی جبران کرد. به عبارت دیگر آموزش و پرورش تنها می‌تواند از اول مهرماه تا ۳۱ اردیبهشت ماه کلاس‌ها را دایر کند و اگر یک روز در این بازه تعطیل شد، عملاً امکان قانونی برای جبران آن در شهریورماه یا خردادماه وجود نخواهد داشت. این صلبیت در آغاز و پایان سال تحصیلی در حالی است که کشور ایران از نظر پهنای جغرافیایی که بر سردی و گرمی هوا، ساعات طلوع و غروب خورشید تأثیرگذار است، تفاوت‌های چشم‌گیری دارد.
بنابراین راه گشودن کلاف تعطیلی مدارس و آلودگی هوا را باید در اصلاح قانون مذکور جست‌وجو کرد. منطقی آن است که تعیین تقویم آموزشی مدارس و شروع و پایان سال تحصیلی از صلبیت فعلی خارج شود و در اختیار شوراهای آموزش‌وپرورش در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق کشور قرار گیرد تا آنها بر اساس شرایط آب‌وهوایی، گرمی و سردی هوا و سایر متغیرهای بومی، تقویم آموزشی منطقه خود را تصویب نمایند. شورای عالی آموزش و پرورش نیز می‌تواند چارچوب و مؤلفه‌های کلی ساعات آموزشی و همچنین بازه‌های امتحانات هماهنگ کشوری (از جمله کنکور و امتحانات نهایی متوسطه دوم) را از پیش تعیین کند تا شوراهای آموزش و پرورش آن را در برنامه‌ریزی‌های خود لحاظ کنند.
این راه در اسناد و قوانین بالادستی آموزش و پرورش نیز به رسمیت شناخته شده‌است. راهکار ۱۰/۲۱ سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش یکی از راهکارهای بازنگری و بازمهندسی ساختارها، رویه‌ها و روش‌ها را اصلاح تقویم آموزشی برشمرده و به صراحت آورده‌است: «باز طراحی و ساماندهی تقویم سال تحصیلی با رعایت انعطاف و توجه به شرایط اقلیمی و با تأکید بر بهینه‌سازی تعطیلات» در ماده ۴ قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق کشور (مصوب ۱۳۷۲) نیز یکی از وظابف این شوراها را «تصویب تقویم آموزشی مناطق تابعه با توجه به شرایط اقلیمی و جمعیتی هر منطقه» بیان داشته‌است.
در صورت در پیش گرفتن این راه حل دیگر نیاز نیست هر ساله شاهد کشمکش میان وزیر آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و سازمان مدیریت بحران باشیم و در دو راهی سلامت دانش‌آموزان و کیفیت آموزش تصمیم‌گیری کنیم، بلکه می‌شود به شکلی رسمی بازه‌های اوج‌گیری آلودگی هوا یا هر تعطیلی احتمالی دیگری را که سابقه تکرار سالانه دارد، پیش‌بینی و اعلام تعطیلی رسمی کرد و از سوی دیگر در شهریورماه یا خردادماه همان سال تحصیلی، جبران ساعات از دست رفته را تدبیر کرد. امید است با توجه مسئولان اجرایی و قانونگذاران این راهکار جایگزین دعواهای رسانه‌ای بین دستگاهی شود و دانش‌آموزان و خانواده‌ها نیز از بلاتکلیفی و نگرانی هر ساله رهایی یابند.
۲۳۳۰۲
