هما شهرام بخت در یادداشتی در ضمیمه ادب و هنر امروز روزنامه اطلاعات نوشت: وقتی چند روز پیش بر سر اضطرار و اجبار، گذرم به یکی از بهشت های خاکسپاری افتاد، کودکان کار را دیدم که طبق معمول در اماکن شلوغ مشغول امرار معاش بودند. حضور پر رنگشان از ابتدای جاده ها و خیابان های […]
هما شهرام بخت در یادداشتی در ضمیمه ادب و هنر امروز روزنامه اطلاعات نوشت: وقتی چند روز پیش بر سر اضطرار و اجبار، گذرم به یکی از بهشت های خاکسپاری افتاد، کودکان کار را دیدم که طبق معمول در اماکن شلوغ مشغول امرار معاش بودند.
حضور پر رنگشان از ابتدای جاده ها و خیابان های منتهی به بهشت ها آغاز می شد و تا سر مزارها ادامه می یافت و فعالیتشان همه کاری مانند فروختن گل و گل های پرپر شده در خیابان ها تا آب پاشی قبرها را در بر می گرفت.
معلوم بود متاعشان را از سر مزارها جمع کرده ا اات اند و تر و تازه اش را جداگانه می فروشند و پژمرده اش را به صورت گلبرگ. رفتن من به چنین جای مکروهی حکم زنده شدن کابوس های شبانه و پدیدار شدن اوهام فراموش شده ام راداشت. اینجا جایی است که همیشه از آن فرارمی کردم و می کنم. درحالی که مأمن کودکان کار است.
این مکان که تداعی کنندۀ مرگ و نیستی در زندگی پر جنب و جوش آدمی است، گره زنندۀ روز و شب آنهاست. در آنجا در گوشه ای نشستم و به زندگی در حال گذر و سرنوشت محتومشان نگریستم و اندیشیدم که چرا باید کودکیشان چنین غریب در این مکان نادوست داشتنی سپری شود؟
زنـدگـی آنـها برایــم یــادآور داستان «الیور توئیست» و زندگی همچون قصه های پریان با پایان خوشش بود.
الیور توئیست قهرمان یکی از رمان های«چارلز دیکنز» نیز شاگرد یک تابوت سازبود و همانند این کودکان، کراهت زندگی آمیخته با نیستی را تجربه کرد. «دیوید کاپرفیلد» هم از جمله کودکانی بود که پس از یتیم شدن، به کار مشقت بار تن داد.
این دو شخصیت های رمان های دیکنز باعث شد که تک تک رمان های او در برابر دیدگان ذهنم صف بکشند و متحد القول فریاد برآورند که دیکنز از جمله نویسندگان پیشرویی است که دربارۀ کودکان و سختی های زندگیشان قلم فرسایی کرد. او از نزدیک شاهد رنج کودکان بود و از رمان های خود برای انتقاد ازمعضلات جامعه و بی عدالتی هایی که برآنها تأثیر می گذاشت استفاده کرد.
دیکنز مجذوب مفهوم کودکی بود. زندگی اش در عصری که معنای کودکی در حال تغییر بود و کودکان بزرگسالان کوچک خوانده می شدند، باعث شد که او در رمان هایش کودکان را به تصویر بکشد.
هنگامی که او در سال ۱۸۱۲ به دنیا آمد،کودکان و جوانان بخش قابل توجهی از نیروی کار انگلستان را تشکیل می دادند و محدودیت ها یا قوانین بسیارکمی برای تنظیم نحوه و مکان کار آنها وجود داشت. این موضوع برای دیکنز دردناک بود. به ویژه وقتی زندگی خود او نیز با چنین وضعی سپری شده بود.
در واقع، رمان های او بازتاب زندگی پشت سرگذاشته اش بودند. او در نوجوانی به خاطر بدهی پدر و زندانی شدن کل خانواده اش، مجبور بود در یک کارخانه واکس سازی کار کند و خرج آنها و خودش را درآورد. وضع کودکان در دوران زندگی دیکنز، بسیارسخت و اسفبار بود. بسیاری از کودکان در فقر،گرسنگی و بیماری زندگی می‌کردند و مجبوربودند ساعت‌های طولانی در شرایط خطرناک و ناسالم مانند کارخانه‌ها،معادن و دودکش ها کارکنند. برخی از آنها نیز مورد استثمار و آزارافرادی چون دزدان و بستگان ظالم وحریص خود قرار می گرفتند. کودکان دسترسی چندانی به آموزش،مراقبت های بهداشتی و حمایت قانونی نداشتند وجامعه اغلب آنها را به عنوان شیئ یا بار تلقی می کرد.
دیکنزازنزدیک شاهد رنج کودکان بود و از رمان های خود برای انتقاد از معضلات اجتماعی و بی عدالتی هایی که بر آنها تأثیر می گذاشت، استفاده کرد.
اوهمچنین از قلم خود برای به تصویرکشیدن وضع واقعی کودکانی استفاده کرد که مجبوربودند برای زنده ماندن و یافتن خوشبختی در دنیایی خصمانه و بی تفاوت تلاش کنند. او امیدواربود که داستان هایش باعث برانگیختن شفقت و سخاوت همگان نسبت به کودکان شود.
آثار او در کنار جنبش‌های سیاسی، فعالان اجتماعی،گروه‌های مذهبی و افکارعمومی، اصلاحاتی در نظام کارخانه ها و آموزش و پرورش به وجود آورد. او از طریق داستان سرایی استادانه اش، تأثیری جاودان بر جامعۀ دورۀ ویکتوریایی گذاشت و توانست نگرش های عمومی را شکل دهد. اصلاحات اجتماعی را الهام بخشد و میراثی ماندگار در تاریخ ادبیات برجای گذارد و آگاهی و همدردی عمومی را نسبت به مصیبت کودکان و فقرا افزایش دهد.
به منظور بزرگداشت کار دیکنز درمقام کسی که در اصلاحات اجتماعی مشارکت داشت و بزرگداشت کودکان دیروز و امروز، چند خطی دربارۀ کودکان مطرود امروز و پیوند آنها با قهرمانان رمان های چارلزدیکنز نوشتم و امیدوارم زندگی و سرنوشت تلخ آنها مانند پایان زندگی قهرمانان دیکنز شیرین شود.هرچند که شاید نوشتار و آرزویم گره برباد زدن و آب درهاون کوبیدن باشد.
