محله جلفای اصفهان با معماری و بافت بسیار قدیمی اما دست‌نخورده و زیبا به یکی از مشهورترین و مهم‌ترین محلات اصفهان تبدیل شده است.
اگر تمایل دارید برای گشت‌وگذار به یکی از کشورهای غربی سفر کنید، اما وقت و بودجه کافی را در اختیار ندارید، کافی است راهی اصفهان شوید و سری به محله جلفا بزنید. محله جلفای اصفهان با معماری و بافت بسیار قدیمی اما دست‌نخورده و زیبا به یکی از مشهورترین و مهم‌ترین محلات اصفهان تبدیل شده است. جلفای اصفهان محل زندگی مسیحی‌های شهر با هر گرایشی یعنی پروتستان، ارتدوکس و کاتولیک‌ها بوده و حدود ۴۰۰ سال پیش یعنی دوران شاه عباس صفوی، ارمنی‌های اصفهان از کنار رود ارس تا زاینده رود کوچ کرده و در این محل ساکن شدند.
محله جلفای اصفهان کجاست؟
محله جلفا یکی از بهترین جاهای دیدنی اصفهان است که میان هتل جلفا، میدان جلفا و کلیسا وانک قرار دارد و از پرترددترین محله‌های اصفهان محسوب میشود. این محله محل سکونت ارامنه اصفهان است.
عکاس: مرتضی صالحی
وارد اصفهان که می‌شویم، باید از خیابان حکیم نظامی آن رد شویم تا با یک تابلو کوچک به نام جلفا روبرو شویم. وقتی وارد این محله می‌شوید، بلافاصله تفاوت چشمگیر آن را را متوجه خواهید شد. محله جلفا دنیایی دیگر را برای شما به نمایش می‌گذارد که بسیار تماشایی و جذاب است. خیابان‌های سنگ فرش شده و تمیز، ساعت‌های بلند قامت، کلیساها، کافه‌ها و همه چیز بیانگر تفاوت چشمگیر این منطقه است، تا جایی که ممکن است به عقب برگردید و برای چند لحظه مات و مبهوت زیبایی‌های این محله شوید.
اگر تمایل دارید با شیوه زندگی مردم اروپا و به طور کلی غرب کشور آشنا شوید، اصلا لازم نیست به کشورهای خارجی سفر کنید، زیرا جلفای اصفهان به زیبایی هر چه تمام‌تر شما را به اروپا سوق می‌دهد. وجود کافه‌های دنج با موسیقی سبک غرب و صندلی‌های به هم چسبیده چوبی شما را وادار می‌کند که حداقل برای نوشیدن یک فنجان قهوه یا یک لیوان شربت، چند لحظه را در آنجا سپری کنید.
حوض و حوضچه‌های زیادی در این محله دیده میشود که همگی یک مجسمه را درون خود جای داده‌اند. مجسمه حضرت مریم که کاسه برنجی پر از آب را در دست دارد، در میان این مجسمه‌ها به زیبایی می‌درخشد. جالب است بدانید که در خیابان باریک جلفا، به ندرت ماشین رد میشود و اگر هم ماشینی را در این خیابان مشاهده کنید، بسیار آرام و با مراقبت کامل از کنار شهروندان می‌گذرد.
تاریخچه محله جلفای اصفهان
منبع عکس: همشهری آنلاین
نزدیک به ۴۰۰ سال قبل به دستور شاه عباس صفوی مردم یک شهر خانه و کاشانه خود را رها کرده و وارد شهر جلفا که هم‌اکنون در خاک آذربایجان قرار دارد، شدند. مردم این شهر که همگی ارامنه بودند، پاییز و زمستان سختی را در مسیر گذراندند، اما با آمدن فصل بهار راهی استان‌های اصفهان و چهار محال و بختیاری شدند. حدود ۳۰۰۰ خانوار از این گروه وارد شهر اصفهان شده و پادشاه برای ثابت کردن حسن‌نیت خود، زمین‌هایی را در حاشیه زاینده رود به آنها هدیه کرد. این زمین‌ها هم‌اکنون به یک شهرک بسیار زیبا با معماری بی‌نظیر تبدیل شده و نام آن با توجه به مامن اصلی ارمنی‌ها، جلفای نو انتخاب شد.
به مرور زمان ارمنی‌های دیگر هم به این محله آمدند و خانه‌ها کاملا به شیوه آنها ساخته شد. پس از ساخت خانه‌ها، نوبت به ساخت کلیساها رسید تا محله کاملا رنگ و بوی مسیحی بگیرد. محله جلفای اصفهان دارای یک خیابان طویل بوده که از غرب تا شرق کشیده شده است. خانواده سرشناس خواجه سرافرازیان در راس غربی این محله و خانواده معروف یمانیان هم در راس شرقی آن سکونت گزیدند، تا نام دروازه غربی سرافرازیان و دروازه شرقی یمانیان بر سر زبان‌ها بیفتد.
جلفای نو
جلفای نو در میان دو خیابان چهارباغ بالا و حکیم نظامی اصفهان (بین پل‌های مارنان و سی و سه پل) واقع شده و به دست خود ارمنی‌ها، البته با همراهی شاه عباس در قسمت جنوبی زاینده رود تشکیل شد. ارمنی‌ها در سال ۱۶۰۵ میلادی به اصفهان مهاجرت کرده و یک سال پس از آن جلفای نو را تشکیل دادند. آنها از قسمت شرق به غرب یعنی در امتداد زنده رود یک خیابان ایجاد کرده و نام خواجه نازار که یکی از ثروتمندان محله نو جلفا بود را بر روی آن گذاشتند. خواجه نازار همین خیابان نظر امروزی است که از بخش شرقی، غربی و میانی تشکیل شده و ده گذر را در خود جای داده است. بخش شمالی نو جلفا اصفهان که در نزدیکی رودخانه قرار داشت، محل زندگی ثروتمندان بود، زیرا از چشم‌اندازی زیبا و نسیم خنک رودخانه بهره می‌برد.
توجه داشته باشید که نام نو جلفا از نام شهر جلفا در کرانه رود ارس برگرفته شده است. ارمنیان اصفهانی، از سال‌هایی بسیار دور در این شهر زندگی می‌کردند و بیشتر آنان شامل ارمنی‌هایی می‌شدند که در زمان شاه عباس اول صفوی یعنی در سال ۱۰۱۴ از شهر جلفا در کرانه رود ارس به اصفهان کوچ کرده و در کنار زاینده رود زندگی جدید خود را آغاز کردند.
جاهای دیدنی محله جلفا
کلیساهای جلفا
از آنجا که دین برای مردم ارامنه بسیار اهمیت دارد، کلیساها، اولین بناهایی بودند که پس از خانه‌ها در محله جلفای اصفهان ساخته شدند. در محله جلفای اصفهان ۱۱ کلیسای تاریخی و قدیمی وجود دارد که اولین و مهم‌ترین آن کلیسای وانک است و پس از آن کلیساهای بیت لحم و سرکیس هم ساخته شدند. طرح کلیساهای جلفای اصفهان برخلاف کلیساهایی که در اروپا مشاهده میشود، بسیار سنتی بوده و مصالح به کار رفته در آن خشت و خاک هستند تا بتوانند به گونه‌ای وجود خود را در استان اصفهان تثبیت کنند.
گنبد کلیساهای جلفا بسیار شبیه به مساجد اصفهان بوده و نقاشی‌های زیادی بر روی دیوار داخلی آنها کشیده شده است. صدای ناقوس‌ها هر روز در یک زمان مشخصی به صدا در می‌آید و برای چند لحظه تمام محله را در سکوت فرا میگیرد که حال و هوای خاصی و متفاوتی را در شما ایجاد خواهد کرد. در ادامه به معرفی کلیساهای جلفا خواهیم پرداخت.
کلیسای وانک
منبع عکس: fa.wikipedia.org
کلیسای وانک را می‌توان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین کلیساهای جلفا به حساب آورد که از آن با نام کلیسای جامع ارامنه اصفهان هم یاد میشود، البته ارمنی‌های ساکن اصفهان نام این کلیسا را آمنا پرکیچ به معنای کلیسای نجات دهنده مقدس گذاشته‌اند. مساحت این کلیسا در حدود ۸۷۳۱ مترمربع بوده که ۳,۸۵۷ مترمربع آن را ساختمان و بقیه آن را فضای سبز تشکیل می‌دهد. وانک یکی از کلیساهای تاریخی استان اصفهان است که در زمان شاه عباس دوم و بر اساس معماری کلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان ساخته شد. این کلیسا دارای گنبدی عظیم بوده و دیواره‌ها و طاق‌های بلندی دارد، همچنین نقاشی‌ها و طلاکاری سقف این بنا بسیار حیرت‌انگیز و مشهور است، تا اندازه‌ای که چشم همگان را به خود خیره می‌کند.
تمام نقاشی‌هایی که در فضای داخلی کلیسا کشیده شده است، برگرفته از رنگ روغن و آب طلا بوده و تصاویری از زندگی حضرت مسیح (ع) به زیبایی بر روی دیواره‌های آن تزیین شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تصاویری از بهشت و جهنم به همراه دست نوشته‌هایی از کتاب انجیل هم بر روی دیوارهای مختلف این کلیسا به زیبایی هر چه تمام‌تر حکاکی شده است. کلیسای وانک کاملا به هزینه شخصی یکی از ثروتمندان ارامنه به نام خواجه آودیک ساخته شده و نقاشی‌های به کار رفته بر روی دیواره‌های آن هم به دست برخی از هنرمندان ارامنه‌ای کشیده شده است که از جمله آنها می‌توان به خلیفه هوانس مرکوز، کشیش استپانوس و استاد میناس اشاره کرد. جالب است بدانید که کلیسای وانک شامل بخش‌های مختلفی همانند چاپخانه، کتابخانه، موزه و اماکن اداری میشود. این بنا در حال حاضر محل سکونت خلیفه ارامنه ایران و هندوستان است.
کلیسای بیت لحم
منبع عکس: en.wikipedia.org
کلیسای بیت لحم مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۶۲۸ میلادی بنا نهاده شده است. این کلیسا در نزدیکی میدان جلفا اصفهان و دو کلیسای هاکوپ و مریم مقدس واقع شده است. این کلیسای نسبتا بزرگ، توسط شخصی به نام خواجه پطرس ولیجانیان که یکی از بازرگانان معروف دوران صفوی بود، ساخته شد و هم‌اکنون وی و برخی از اعضای خانواده او در حیاط این کلیسا آرام گرفته‌اند.
کلیسای بیت لحم به رغم نقاشی‌های زیبایی که در فضای داخلی و نمای بیرونی آن کشیده شده، به یکی از باشکوه‌ترین کلیساهای اصفهان تبدیل شده و بزرگترین گنبد را در میان آنها دارد. معماری این کلیسا بسیار هنرمندانه و حرفه‌ای انجام شده است، تا جایی که نام این کلیسا در لیست ۲۳ کلیسای زیبای جهان در روزنامه دیلی تلگراف که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، به چشم می‌خورد. بد نیست بدانید که نام کلیسای بیت لحم در تاریخ ۱۷ اسفند سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کلیسای مریم و هاکوپ
منبع عکس: esfahan.naslefarda.net
مجموعه کلیسای مریم و هاکوپ به دوران صفوی میرسد و در محله نو جلفا اصفهان قرار گرفته است. هاکوپ یا یعقوب مقدس نام اولین و قدیمی‌ترین کلیسای محله جلفای اصفهان است که در تاریخ ۱۶۰۷ میلادی بنا نهاده شد، یعنی ارمنی‌ها به محض ورود به اصفهان این کلیسا را پایه‌گذاری کردند، اما وسعت آن کوچک بود و نمی‌توانست پاسخگوی نیاز همه ارمنی‌های ساکن باشد، به همین دلیل در سال ۱۶۱۳ میلادی، ساختمان کلیسای مریم مقدس را در اطراف این کلیسا ساختند که هم‌اکنون کلیسای هاکوپ در داخل کلیسای مریم مقدس قرار دارد. نقاشی‌ها و کاشی‌کاری‌های این کلیسا بسیار حیرت‌انگیز بوده و ذهن آدمی را بر چند دقیقه و یا چند ساعت مدهوش زیبایی‌های خود می‌سازد. این بنا در دوران صفویه توسط شخصی به نام آودیک باباکیان که یکی از تاجران این دوران است، ساخته شد.
کلیسای سرکیس
منبع عکس:en.wikipedia.org
کلیسای سرکیس مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۶۵۹ میلادی ساخته شده است. نام کلیسای سرکیس در ابتدا آمناپرکیچ مقدس بود، اما در سال ۱۸۵۰ میلادی که این کلیسا ویران شد، وسایل آن بنا به سرکیس انتقال پیدا کرد و نام آن هم تغییر یافت. جالب است بدانید که این کلیسا دارای دو گنبد است که هر کدام دارای هشت نورگیر هستند. نقاشی‌های زیبایی در بخش‌های مختلف این کلیسا به تصویر درآمده بود که به دلیل مرمت‌های بسیار از بین رفتند و هم‌اکنون تنها نقاشی‌های روی گنبد باقی مانده‌اند. این بنا در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کلیساهای دیگری به نام‌های کاتارینه، کاتولیک‌ها، گئورک، گریگور، میناس، نرسس، نیکاغایوس و یوحنا هم در محله جلفای اصفهان بنا شده‌اند که هر کدام تاریخچه‌ای جذاب و شنیدنی دارند.
خیابان‌های معروف جلفا
عکاس:مسعود شهرستانی
خیابان خاقانی را می‌توان یکی از خیابان‌های معروف محله جلفا دانست که گالری‌های هنری و مجتمع‌های تجاری پوشاک زیادی را در خود جای داده است. کوچه سنگ تراش‌ها که بسیار مشهور بوده و پاتوق بسیاری از ارمنی‌ها است، در این خیابان وجود دارد. این کوچه بسیار زیبا، کاملا سنگ فرش شده است و محلی بسیار دنج و آرام برای پیاده‌روی به شمار می‌رود. امنیت این محله آنقدر بالاست که می‌توانید در هر ساعتی از شبانه روز با آرامش خاطر در کوچه پس کوچه‌های آن قدم بزنید و چند ساعتی را در اروپا سیر کنید.
وجود نیمکت‌های چوبی در کوچه‌ها و در کنار خانه‌های تاریخی همانند هورانس و کافه‌های بی‌شمار به محله جلفا نفسی تازه بخشیده و درختان بلند چنار هم این محله را غرق در حس زندگی و شادابی کرده است. جالب است بدانید که کوچه سنگتراشها در خیابان خاقانی محله جلفا از نظر بسیاری از توریست‌ها و گردشگران، جذاب‌ترین و حیرت‌انگیزترین کوچه دنیا است.
کوچه دیگری که در این خیابان قرار گرفته و حال و هوای جلفای قدیم را برای ارمنی‌ها زنده می‌کند، کوچه لت استرا نام دارد. این کوچه پر و پیچ خم حکایت از شیوه خاص زندگی گذشته دارد، جایی که ارتباط افراد از روی بام خانه‌ها انجام می‌گرفت.
اگر عاشق پیاده‌روی‌های طولانی هستید و از تماشای کلیساها، مدرسه‌ها، خانه‌های تاریخی و کافه‌ها لذت می‌برید، نام گذر سنگتراشها و خواجه عابد را از یاد نبرید. این گذرها برای استراحت اعضای خانواده و دورهمی‌ها یک محل دنج و باصفا به شمار می‌روند.
معماری و بناهای جلفای نو اصفهان
اولین کاری که مردم جلفای قدیم پس از مهاجرت به اصفهان انجام دادند، ساخت خانه بود. مصالح ساختمانی که به طور عمده برای ساخت خانه‌ها در جلفای قدیم به کار برده می‌شد، به دلیل کوهستانی بودن اصفهان، سنگ‌های تراش خورده در طرح‌ها و رنگ‌های متفاوت بود. امروزه بیشتر بافت باقیمانده از جلفای نو و معماری‌های آن در محله سنگتراشها به چشم می‌خورد. نکته جالبی که در مورد محله جلفا وجود دارد، هم‌نشینی ادیان مختلف در کنار هم است و وجود کلیسا، دیر، آتشکده و مسجد در کنار هم به خوبی این مسئله را ثابت می‌کند.
کافه‌های محله جلفای اصفهان
منبع عکس:en.wikipedia.org
در کوچه کلیسا و دور میدان محله جلفا کافه‌های متعددی وجود دارند که حس نوستالژیکی را در شما ایجاد می‌کنند. وجود کافه‌های دنج در محله جلفا، محیطی آرام و حسی متفاوت را در شما ایجاد می‌کند که شاید آن را در کافه‌هایی که تا به حال رفته‌اید، تجربه نکرده باشید. در ادامه به معرفی برخی از کافه‌های معروف جلفا اشاره خواهیم کرد:
- کافه رستوران ایتالیایی هرمس
- کافه بهارنارنج
- کافه رستوران رومانس
- کافه آنی
- کافه ستاره
- کافه مارسی
- کافه دالون
- کافه آشوب
- شربت سرای فیروز
محله جلفای اصفهان در کریسمس
منبع عکس: وب‌سایت الف
جشن کریسمس در جلفای اصفهان حال و هوای خاصی دارد. تمام فروشگاه‌ها و مغازه‌های واقع در این محل به فروش تزئینات جشن کریسمس می‌پردازند و تمام خیابان‌های آن رنگ و بوی شادی و سرور به خود میگیرد. بهترین تدارک جشن کریسمس در دو کلیسا وانک و بیت لحم جلفا شکل میگیرد، اما به طور کلی تمام محله جلفای اصفهان به برکت روز میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) و جشن سال نو، غرق در شادی میشود. پخش موزیک‌های مذهبی به همراه به صدا در آوردن ناقوس در کلیساها به مناسبت جشن کریسمس و تجمع مردم در این محله فضایی شاد و هیجان انگیز را به ارمغان می‌آورد که غیرقابل توصیف است.
نماد کریسمس در همه جای جهان، درخت زیبای کاج است که آن را با پارچه و چراغ‌های رنگی تزیین می‌کنند. اگر در شب‌های ایام کریسمس به جلفای اصفهان سفر کنید، تمام محله را غرق در نور و شادی می‌بینید که جلوه‌ای خاص به آن داده است. بابانوئل نماد دیگر کریسمس است که درباره آن حکایت‌ها و نقل‌های بسیاری وجود دارد که به همراه درخت کاج در ویترین فروشگاه‌ها به نمایش گذاشته شده است.
غذاها، شیرینی‌ها و شربت‌های متنوع و خوشمزه‌ای به مناسب جشن کریسمس توسط افراد محلی تهیه میشود تا با دست پر به استقبال سال جدید بروند. برنج، ماهی و انواع کوکو به ویژه کوکو سبزی از رایج‌ترین غذاهایی هستند که در شب کریسمس تهیه میشود.
سخن پایانی…
محله جلفای اصفهان شاید زیباترین و جالب‌ترین محله‌ای باشد که در عمرتان دیده‌اید، اما به نظر میرسد آنطور که باید به آن پرداخته نشده است، بنابراین در سفر خود به اصفهان حتما از این محله تماشایی و دوست‌داشتنی دیدن کنید تا خاطره‌ای به یاد ماندنی را برای خود و اعضای خانواده‌تان رقم بزنید. در صورتی که اطلاعات بیشتری درباره جلفای اصفهان دارید یا به این محله سفر کرده‌اید، لطفا تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
