کاخ گلستان که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده از آثار دوره قاجار است و با قدمتی بیش از ۴۴۰ سال جزو منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران است و هنوز هم زیبایی‌های خود را دارد. دلیل نام‌گذاری این مجموعه نیز به خاطر قرار گرفتن در میان باغی با درختان چنار و سرو است که گلستان انتخاب شده است.
کاخ گلستان سمت بازار تهران و خیابان ۱۵ خرداد قرار دارد. چندین سال قبل تهران واقعی همین محله بود که امروزه نیز با کف سنگ فرش، مکانی عالی برای گشت و گذار است. کاخ گلستان که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده از آثار دوره قاجار است و با قدمتی بیش از ۴۴۰ سال جزو منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران است و هنوز هم زیبایی‌های خود را دارد. دلیل نام‌گذاری این مجموعه نیز به خاطر قرار گرفتن در میان باغی با درختان چنار و سرو است که گلستان انتخاب شده است.
عمارت گلستان برای مدت‌ها میزبان شاهان بوده و امروزه از آن همه ابهت کاخ گلستان فقط چند ساختمان باقی مانده است. با این وجود هنوز هم زندگی در این قسمت از تهران جریان دارد و صحنه‌های بی‌نظیری قابل مشاهده است. دنیایی از نقاشی‌ها و تصاویر با کاشی کاری‌های بی نظیر ایرانی دل هر بیننده ای را می‌برد، باید بر روی صندلی بنشینید و از تماشای بنای قاجاری با معماری ایرانی اروپایی لذت ببرید، طوری که واقعا تاریخ را لمس خواهید کرد. موقعیت کاخ گلستان در مرکز تهران است که پیشنهاد می‌کنیم رزرو هتل خود را در همین محدوده انجام دهید تا به جاذبه‌های دیدنی تهران نزدیک باشید.
چرا باید از کاخ گلستان دیدن کنیم؟
ساختمان شمس العماره‌ای که در این موزه قرار دارد اولین بنای ساخته شده از جنس فلز است.
تخت مرمرین بزرگی و حجاری شده‌ای که از ۶۵ قطعه ساخته شده را در خود جای داده است.
آینه کاری، گچ بری و نقاشی‌های بسیار چشم نوازی دارد.
کاخ گلستان مجموعه‌ای تاریخی است که کاخ‌ها و تالارهای سلطنتی مختلفی را در خود جای داده است. سبک معماری این مجموعه برگرفته از سنت‌های ایرانی است. بااین‌حال، از طریق تعاملات تجاری، سیاسی و فرهنگی با کشورهای اروپایی، تحت تأثیر معماری نئوکلاسیک اروپایی، دستخوش تغییرات و پیشرفت‌هایی شده است. در نتیجه اکنون شاهد ترکیبی فریبنده از سبک‌های معماری ایرانی و اروپایی هستیم که هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند و ارزش حداقل یک بار دیدن را دارد.
یکی از ویژگی‌های برجسته کاخ گلستان، کاشی‌کاری استثنایی آن است که مضامین مختلفی از جمله اساطیر، شکار، عشق، جنگ، مناظر، آثار تاریخی، پادشاهان، درباریان، مقامات دولتی و نقوش مذهبی را به نمایش می‌گذارد. این آثار همچنین تأثیر افزایش ارتباطات با دنیای غرب و حمایت از تلاش‌های هنری را نشان می‌دهند. آنها به طرز ماهرانه‌ای تکنیک‌های نقاشی غربی مانند حجم مرئی، سایه‌زنی و طبیعت‌گرایی را در کنار روش‌های تصویرسازی سنتی ایرانی به کار می‌برند.
نمای بیرونی ساختمان‌های کاخ گلستان تنها جنبه‌ای نیست که تماشاگران را شگفت‌زده می‌کند. با ورود به این سازه‌ها، آینه‌کاری باشکوه شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به ویژه تالار آینه‌ها که بیش از هفت سال طول کشید تا تزئین شود و واقعاً نفس‌گیر است.
تزیینات طلاکاری شده روی سطوح سنگی مانند شمس‌العماره و تخت مرمر بر جذابیت کاخ می‌افزاید که نشان‌دهنده سبکی محبوب در دوران قاجار است. زرگران ماهر آن زمان از ورقه‌های فلزی در این تزیینات استفاده می‌کردند و مهارت خود را به نمایش می‌گذاشتند. استفاده از طلا در تزئینات معماری کاخ گلستان، همراه با تأکید بر دوام، ارزش این مجموعه را بیشتر می‌کند. در ادامه بیشتر به معرفی قسمت‌های مختلف کاخ گلستان می‌پردازیم.
تاریخچه کاخ گلستان
با توجه به اسناد و سفرنامه پیترو دلاواله، تاریخچه کاخ گلستان را می‌توان به زمان شاه عباس صفوی نسبت داد. بااین‌حال، مهم‌ترین دوره در تاریخ کاخ مربوط به آقا محمدخان قاجار است. آقا محمدخان پس از پیروزی بر لطفعلی‌خان زند، در سال ۱۲۱۰ هجری قمری به فرمانروایی رسید و تهران را به عنوان پایتخت انتخاب کرد و اهمیت کاخ سلطنتی گلستان را بسیار بالا برد.
ناصرالدین‌شاه قاجار، اولین پادشاه ایرانی که به اروپا سفر کرد نیز در این کاخ تاجگذاری کرد. در نتیجه کاخ گلستان متأثر از معماری اروپایی دستخوش تغییرات اساسی شد و ظاهر جدیدی به خود گرفت. در سراسر دوران قاجار، این مجموعه به عنوان مرکزی برای حکومت‌داری، اقامتگاه سلطنتی و آموزش هنرمندان و معماران بوده است. همین موضوع آن را به قطب مهمی برای تولید آثار هنری در قرن نوزدهم تبدیل کرده است.
در دوره سلطنت مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه قاجار هیچ‌گونه تغییر عمده‌ای در این کاخ سلطنتی رخ نداد. بااین‌حال، این دوره به دلیل رویدادهای تاریخی مهمی مانند انقلاب مشروطه و پیامدهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است. کاخ گلستان در دوران پهلوی اول و پهلوی دوم نیز تغییراتی را تجربه کرد.
با در نظر گرفتن این موضوع، کاخ گلستان دارای تاریخی بیش از چهار قرن است و مجموعه‌ای قابل توجه از میراث تاریخی ایران در آن باقی مانده است. این کاخ شاهدی ارزشمند از مهم‌ترین لحظات تاریخ ایران است. در حال حاضر، کاخ به عنوان عنصری در میان معماری از هم گسیخته تهران، احاطه شده توسط سازه‌های گمنام و مدرن قرار گرفته است.
بخش‌ها و موزه‌های مجموعه کاخ گلستان
بخش‌های مختلف این مجموعه عبارتند از:
محوطه مجموعه: شامل درختان سر به فلک کشیده و استخر و فواره‌ها است و محل مناسبی برای عکاسی است. قبل از آنکه وارد ساختمان‌ها شوید، حتما از دور تا دور این مجموعه لذت ببرید. بازارچه کوچکی نیز در نزدیکی در ورودی وجود دارد که مشغول فروش صنایع دستی هستند. برای ورود به محوطه مجموعه گلستان باید بلیط تهیه کنید و در نظر داشته باشید که برای ورود به هر یک از ساختمان‌ها نیز باید بلیط جداگانه ای تهیه کنید.
شمس العماره: با اینکه بازدید از بناها ترتیب خاصی ندارند اما بهتر است در ابتدا به شمس العماره بروید که قبلا به عنوان نماد پایتخت به شمار می‌رفت. این بنای مرتفع جزو شاخص‌ترین بناهای کاخ گلستان است. شکل این ساختمان بر اساس الگوی ساختمان‌های فرنگ است که از ناصرالدین شاه به یادگار مانده است.
این ساختمان از جهت بلندی، تزیینات و طراحی بسیار زیبا بوده و دارای ۵ طبقه جزو بلندترین ساختمان‌های تهران بوده است. شمس العماره اولین ساختمان از جنس فلز است. داخل ساختمان نیز آینه کاری‌ها و نقاشی‌ها و گچ بری‌های زیبایی خواهید دید. ایوان تخت مرمر: این ایوان که دارالاماره یا دیوانخانه نام دارد و ساخت آن به دوران کریم خان زند برمی‌گردد و در دوران قاجار نیز محل شادی شاهان بوده است. این ایوان با گچ بری، سنگ تراشی، خاتم کاری، آینه کاری و منبت و مشبک بسیار چشم نواز است.
تالار سلام: تالار سلام که به آن اتاق موزه یا تالار تاجگذاری نیز گفته می‌شود، در بخش شمال غربی کاخ گلستان واقع شده است. این تالار در ابتدا با هدف ایجاد موزه ساخته شد. پس از بازدید ناصرالدین‌شاه از موزه‌های کشورهای غربی، تصمیم به ایجاد نهادی مشابه در این ارگ سلطنتی گرفته شد. در نتیجه بناهای قدیمی این قسمت از باغ از جمله اتاق موزه و حوضخانه تخریب شد تا راه برای ساخت و ساز جدید باز شود. بدین ترتیب اولین موزه ایران در کاخ گلستان به وجود آمد. جالب اینجاست که عکاسی و مفهوم موزه در ایران به دوران قاجار برمی‌گردد. ساخت تالار سلام و سایر بخش‌ها در سال ۱۲۹۳ هجری قمری (تقویم اسلامی) به پایان رسید. اما چیدمان و نصب علائم و همچنین تکمیل تزئینات تا سال ۱۲۹۶ هجری قمری ادامه یافت. گمان می‌رود که ناصرالدین‌شاه شخصاً در طراحی چیدمان موزه مشارکت داشته است. به دلیل برگزاری مراسم سلام در این مکان، این تالار به تالار سلام معروف شد. همچنین به دلیل ارتباط با مراسم تاجگذاری شاهان پهلوی، نام تالار تاجگذاری را به خود اختصاص داد.
تخت مرمر: تخت مرمرین توسط حجاران و سنگ تراشان معروف اصفهانی ساخته شده و در ایوان نصب گردیده است. در ساخت این تخت از ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک استفاده شده است. سنگ مزار ناصرالدین شاه هم به کاخ گلستان منتقل شده است. عکس ناصرالدین شاه در اندازه طبیعی با شمشیری در دست وجود دارد. اتاق موزه در ضلع شمال غربی باغ گلستان جزو نخستین موزه سلطنتی و دولتی ایران توسط ناصرالدین شاه ساخته شده است. بعدها اتاق موزه با عنوان تالار سلام مشهور شد و مراسم تاجگذاری پهلوی نیز در این اتاق انجام گرفت. تالار آینه نیز در غرب تالار سلام قرار گرفته و شامل تابلوی رنگ و روغن بزرگی است. ساخت و تزئین این تالار چندین سال طول کشید. تالار ظروف هم شامل هدایای سلاطین اروپایی به شاهان قاجار است. عمارت بادگیر که در ضلع جنوبی باغ گلستان قرار دارد، در زمان فتحعلی شاه ساخته شده، اما در زمان ناصرالدین شاه تغییراتی انجام گرفته و به شکل امروزی درآمده است.
علاوه بر لذت بردن از این مجموعه خوب است بدانید کاخ گلستان دارای امکانات رفاهی و گردشگری مانند چایخانه، عکاسی به سبک قاجاری، سرویس بهداشتی و نمازخانه است.
موزه مخصوص: در داخل حوضخانه تالار سلام، بخش مشخصی وجود دارد که به موزه اختصاص داده شده است. در این موزه مجموعه‌ای از اشیای چشمگیر به جا مانده از پادشاهان قاجار به نمایش گذاشته شده است. برخی از این آثار پیش از این در اتاق موزه ناصرالدین‌شاه نگهداری می‌شد و از دوره‌های پیشین سلسله قاجار به ارث رسیده است. برخی دیگر به عنوان هدایایی از سوی دیگر پادشاهان و هنرمندان آن دوران دریافت می‌شد، درحالی‌که برخی از آنها شخصاً توسط شاهان قاجار از طریق خرید به دست آمده است.
موزه نگارخانه: بخش دیگری از حوضخانه تالار سلام به موزه نگارخانه اختصاص دارد که نقاشی‌های ایرانی دوران قاجار را به نمایش می‌گذارد. این موزه به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش جنوبی، نقاشی‌های دوره قاجاریه را به نمایش می‌گذارد که آثار برجسته‌ای از هنرمندانی چون میرزا بابا نقاش‌باشی شیرازی، اسماعیل جلایر، ابوالحسن ثانی علی اکبر خان مزین‌الدوله و غیره در میان آنها به چشم می‌خورد. در بخش شمالی، تمرکز بر نمایش آثار نقاشان اواخر دوره قاجار مانند محمود خان صبا، کمال‌الملک، مصارل الملک و آقا میرزا موسی است. این دو بخش در سال ۱۳۷۴ در یک مجموعه واحد ادغام شدند و در سال ۱۳۷۶ به عنوان موزه نگارخانه شروع به فعالیت کردند.
تالار آینه: تالار آینه که در مجاورت تالار سلام قرار دارد، در بین تالارهای کاخ گلستان شهرت خاصی دارد. یکی از عوامل اصلی شهرت آن، نقاشی مشهور تالار آیینه و ناصرالدین‌شاه اثر هنرمند گران‌قدر کمال‌الملک است. تکمیل این اثر هنری قابل توجه مستلزم پنج سال وقف دقیق و چشمگیر بود.
چیزی که این نقاشی را متمایز می‌کند، ویژگی جذاب آن در به تصویر کشیدن سالن است که به طور قابل‌توجهی گسترده‌تر از ابعاد فیزیکی آن به نظر می‌رسد. این انتخاب هنری عمدی استعداد استثنایی نقاش را در ایجاد فضایی از عظمت در ترکیب‌بندی به نمایش می‌گذارد. توهم بصری ساخته شده توسط کمال‌الملک نه تنها توجه بینندگان را به خود جلب می‌کند، بلکه آنها را در شکوه هیبت‌انگیز تالار آینه غرق می‌کند.
جزئیات پیچیده، ضربات قلموی استادانه و بازی دقیق نور و انعکاس در نقاشی، تالار آینه را زنده می‌کند و حسی از شکوه را برمی‌انگیزد که از واقعیت فضای فیزیکی فراتر می‌رود. این گواهی بر مهارت هنرمند در تبدیل یک نمایش ساده به منظره‌ای مسحورکننده است که تأثیری ماندگار بر کسانی که آن را می‌بینند بر جای می‌گذارد.
جذابیت و اهمیت پایدار تابلوی تالار آینه کمال‌الملک نه تنها در مهارت هنری آن، بلکه در توانایی آن در انتقال ناظران به قلمرویی است که زیبایی و عظمت در هم آمیخته است. این گواهی بر نبوغ هنری کمال‌الملک است و به عنوان شکوه تالار آینه در کاخ گلستان شناخته می‌شود.
تالار عاج: تالار عاج، یکی دیگر از بناهای باشکوه کاخ گلستان، قبل از تالار سلام و تالار آینه ساخته شده است. اگرچه تاریخ دقیق پیدایش آن مشخص نیست. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که قدمت آن به تالارهای فوق الذکر می‌رسد. زیبایی استثنایی تالار در نقاشی آبرنگ گیرا که توسط محمود خان ملک الشعراء در سال ۱۲۸۶ هجری قمری (تقویم اسلامی) اجرا شده است، به اوج خود می‌رسد. این اثر هنری نمای بیرونی تالار عاج را به وضوح به تصویر می‌کشد و ویژگی‌های متمایز آن را به نمایش می‌گذارد، از جمله سه پنجره قوسی برجسته، ایوانی که توسط شش ستون پشتیبانی می‌شود و یک راه پله. در حال حاضر، این سالن دارای دو عاج فیل قابل توجه است که ممکن است توضیحی برای نام آن باشد. درحالی‌که برخی حدس می‌زنند که این تالار از لحاظ تاریخی برای مقاصد پذیرایی و غذاخوری استفاده می‌شده است، نام صحیح آن «تالار آج» است، یک اصطلاح ترکی به معنای «گرسنه».
تالار ظروف: تالار ظروف که در سال ۱۳۴۴ ساخته شد، با افتخار بر پایه‌های یک بنای قبلی دوره قاجار ایستاده است و هدف آن از نام آن مشخص شده است – هم به عنوان انبار و هم فضای نمایشی برای مجموعه‌ای فوق‌العاده از هدایایی که به آن اهدا شده است. این تالار باشکوه به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که از گنجینه‌ای از اقلام نفیس که شاهد مبادلات دیپلماتیک و تعاملات فرهنگی بین ایران و اروپا هستند شگفت‌زده شوند.
از جمله مصنوعات قابل‌توجهی که در تالار ظروف نگهداری می‌شود، ظروف برجسته چینی است که به طور پیچیده‌ای با رویدادهای دراماتیک جنگ‌های ناپلئون بناپارت مرتبط است. این مجموعه فریبنده، با صنایع دستی ظریف و اهمیت تاریخی خود، نگاهی اجمالی به دنیای مجلل هنر اروپایی ارائه می‌دهد. یکی دیگر از نمایش‌های الهام‌بخش در سالن، جواهرات است؛ کمک سخاوتمندانه‌ای از جانب ملکه ویکتوریا! این مجموعه مجلل از جواهرات گران‌بها و طرح‌های پیچیده به عنوان شاهدی بر پیوند پایدار بین امپراتوری بریتانیا و سلسله قاجار است.
تالار ظروف همچنین ظروفی را به نمایش می‌گذارد که توسط الکساندر سوم، امپراتور روسیه اهدا شده است. این مجموعه چشمگیر که با صنعتگری دقیق و شکوه سلطنتی مشخص می‌شود، نشان‌دهنده پیوندهای ریشه‌دار بین ایران و روسیه در دوران قاجار است. این هدایای چشمگیر که توسط همتایان اروپایی خود به شاهان قاجار اعطا شده است، دریچه‌ای فریبنده به اختلاط فرهنگ‌ها، سیاست و دیپلماسی ارائه می‌دهد. تالار ظروف به عنوان شاهدی بر مبادلات قابل‌توجهی است که بین ایران و اروپا رخ داده است و بازدیدکنندگان را دعوت می‌کند تا خود را در تاریخ غنی و شکوه این هدیه‌های سلطنتی غرق کنند. پیشنهاد ما این است که با رزرو تور تهران به مقصد کاخ گلستان راهی شوید و از این تالار دیدن کنید.
خلوت کریمخانی: کریمخانی خلوت در گوشه شمال غربی کاخ گلستان بنای سرپوشیده‌ای است که به شکل ایوانی سه دری آراسته به ستون طراحی شده است. قابل توجه است که این خلوت دارای یک حوض مرکزی فریبنده است. این بنا از اهمیت تاریخی قابل‌توجهی برخوردار است که در درجه اول به وقایع دوران آقا محمدخان قاجار مربوط می‌شود. آقا محمدخان دستور نبش قبر جسد کریم خان زند را از محل دفن آن در شیراز صادر کرد و به این مکان منتقل کرد. این تصمیم به این دلیل گرفته شد که در امتداد مسیر روزانه شاه قرار داشت و به او اجازه می‌داد تا با لگد زدن به آرامگاه کریم خان در هنگام عبور، به طور نمادین به او بی‌احترامی کند!
در خلوت کریمخانی می‌توان دو اثر برجسته یافت. ابتدا سنگ قبر ناصرالدین‌شاه در اوایل انقلاب اسلامی از حرم حضرت عبدالعظیم (ع) به کاخ گلستان منتقل شد و سرانجام در خلوت کریمخانی آرام گرفت. این سنگ قبر حکاکی شده از ناصرالدین‌شاه است که شمشیر در دست دارد. همچنین تخت مرمر فتحعلی شاه نیز در این مکان قرار دارد. اگرچه قبلاً در قسمت دیگری از کاخ قرار داشت، اما بعداً در دوره پهلوی دوم به خلوت کریمخانی منتقل شد. این آثار گران‌بها به همراه وقایع تاریخی مرتبط با خلوت کریمخانی به اهمیت آن در مجموعه کاخ گلستان کمک می‌کند.
تالار برلیان: تالار برلیان به خاطر مجموعه‌ای از اتاق‌های خیره‌کننده که با آینه‌ها و لوسترها تزئین شده مشهور است. قبل از ایجاد تالار برلیان، این مکان توسط کاخی به نام بلور، بنایی از دوران فتحعلی شاه، اشغال شده بود. اما با گذشت زمان، تالار بلور تسلیم فرسودگی شد و در نهایت در زمان ناصرالدین‌شاه ویران شد. به جای آن، تالار برلیان ساخته شد که ترکیبی از کارهای مرمتی و تزئینات جدید نفیس را به نمایش گذاشت. شایان ذکر است، نقاشی رنگ روغنی وجود دارد که تالار را در حالت پیش از مرمت نشان می‌دهد که در حال حاضر در تالار سلام نگهداری می‌شود.
تالار برلیان در زمان ناصرالدین‌شاه به عنوان مخزن هدایایی بود که پادشاهان خارجی به خاندان قاجار اعطا کردند. در دوران سلطنت پهلوی، تالار به عنوان محلی برای برگزاری جشن‌های رسمی دربار، هدف جدیدی پیدا کرد. این انتقال در عملکرد منعکس‌کننده سازگاری سالن و اهمیت مداوم آن به عنوان یک فضای متمایز در مجموعه کاخ مشخص است.
عمارت بادگیر: عمارت بادگیر واقع در ضلع جنوبی مجموعه گلستان، در ابتدا در زمان فتحعلی شاه ساخته شد. بااین‌حال، در دوران ناصرالدین‌شاه دستخوش تغییرات قابل‌توجهی شد و در نتیجه ساختار قابل‌توجهی را که امروز می‌بینیم، به وجود آورد. این عمارت علاوه بر ارسی‌ها و ستون‌های گیرا، دارای عناصر قابل‌توجهی مانند اتاق زیر شیروانی، گوشواره و دهلیزهای آن است که همگی درخور تحسین هستند.
در تزیین عمارت بادگیر از تکنیک‌ها و مصالح تزئینی فوق‌العاده‌ای استفاده شده است. شایان ذکر است، استفاده از نقاشی، آینه‌کاری، گچ‌بری، کنده‌کاری و زرگری در سرتاسر عمارت به چشم می‌خورد که بر شکوه کلی آن افزوده است. جذاب‌ترین جنبه عمارت در تالار سلطنتی آن نهفته است که شامل ۹ ارسی نفیس، ازاره‌های مرمر حکاکی شده پیچیده، آینه‌کاری مسحورکننده، دو ستون مارپیچی برجسته که با نقاشی‌ها تزئین شده است، کف‌پوش‌های موزاییک هفت رنگ خیره‌کننده و نقاشی‌های دیواری و سقفی است.
ترکیب این ویژگی‌های چشمگیر، منظره‌ای بصری ایجاد می‌کند که چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. عمارت بادگیر به عنوان شاهدی بر صنعت پیچیده و درخشش هنری است که در طول ساخت آن شکوفا شد و عظمت و شکوه زمان خود را به نمایش گذاشت. اگر ساکن تهران نیستید، فقط برای بازدید از عمارت بادگیر هم که شده، تهیه بلیط هواپیما تهران به شما توصیه می‌شود!
موزه عکسخانه: در زیر عمارت بادگیر، آب انباری با چهار بادگیر بلند وجود دارد. این آب انبار که با کاشی‌های موزاییک آبی، زرد و مشکی تزئین شده است، هوای داخل استخر و اتاق‌ها را خنک می‌کند. در مجاورت این منطقه حوضچه‌ای قرار دارد که برای جلوگیری از آسیب بیشتر، عمداً مسدود شده است.
در حال حاضر عمارت بادگیر خانه موزه عکسخانه است که مجموعه‌ای قابل توجه از عکس‌های دوران قاجار را به همراه تجهیزات عکاسی آن زمان به نمایش می‌گذارد. تأسیس موزه ریشه در اشتیاق ناصرالدین‌شاه به عکاسی دارد. نکته قابل توجه این است که این موزه با افتخار عکس‌هایی را که توسط خود ناصرالدین‌شاه گرفته شده است، به نمایش می‌گذارد که شامل حاشیه‌نویسی‌های دست‌نویس او می‌شود. مجموعه گسترده در مخزن موزه واقعاً قابل توجه است و آن را به دومین مجموعه بزرگ در سراسر جهان پس از مجموعه سلطنتی بریتانیا تبدیل می‌کند.
بازدیدکنندگان از موزه می‌توانند خود را در تاریخ بصری غنی دوران قاجار غرق کنند و چشم‌انداز منحصربه‌فردی را که از طریق عکاسی در آن دوران به ثبت رسیده است، کاوش کنند. موزه عکسخانه در عمارت بادگیر به عنوان گواهی بر اهمیت این هنر در دربار ناصرالدین‌شاه است و نگاهی اجمالی به میراث عکاسی قابل توجه ایران دارد.
کاخ ابیض: در زمان سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی، اثاثیه گران‌قیمت مانند مبل‌های فولادی لویی شانزدهم به عنوان هدیه برای ناصرالدین‌شاه فرستاده می‌شد. این هدایای مجلل شامل دو تکه آینه، پرده‌های مخملی، مجسمه‌های برنزی و فرش‌های دستباف ترکی بود. بااین‌حال، از آنجایی که کاخ‌های پادشاه قبلاً با نهایت زیبایی و عظمت آراسته شده بودند، این وسایل غیرضروری تلقی می‌شدند. بدین ترتیب ناصرالدین‌شاه شخصاً اقدام به ساختن کاخ جدیدی در گوشه جنوب غربی ناحیه گلستان کرد. برای تقلید از سبک‌های معماری اروپایی، کاخ سفید رنگ شد، درحالی‌که از سنگ مرمر سفید برای راه پله استفاده شد. در نتیجه، بنای تازه ساخته شده به طور گسترده به کاخ ابیض به معنای «کاخ سفید» معروف شد.
پس از چیدمان اموال پادشاه عثمانی، تالار باشکوهی در داخل کاخ به افتخار وی تالار عبدالحمید نام گرفت. کاخ ابیض به عنوان محل کار نخست وزیر و دولت‌های متوالی، میزبان جلسات هیئت دولت بود. تا سال ۱۳۳۲ به عنوان مکانی برای هنرهای زیبا عمل می‌کرد و بعدها به فضایی برای نمایشگاه‌های موقت تبدیل شد. سرانجام در سال ۱۳۴۷ به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.
این موزه مجموعه‌ای گسترده از جمله لباس‌های دوران قاجار برای مردان و زنان و همچنین پوشاکی که نماینده مناطق مختلف ایران است را در خود جای داده است. این موزه که یکی از قدیمی‌ترین و مرفه‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی ایران به حساب می‌آید، بینش‌های ارزشمندی را از میراث غنی فرهنگی کشور به بازدیدکنندگان و خریداران بلیط هواپیما چارتر ارائه می‌دهد.
کتابخانه کاخ گلستان: کتابخانه کاخ گلستان از دو بخش مجزا تشکیل شده است: کتابخانه خطی و کتابخانه چاپی. پیدایش این کتابخانه و مجموعه نسخه‌های خطی آن به اوایل قرن سیزدهم باز می‌گردد. به همت فتحعلی شاه قاجار، این کتابخانه با نام کتابخانه شاهنشاهی تأسیس شد. پس از آن در دوره پهلوی دوم، کتابخانه چاپی نیز شروع به کار کرد. این کتابخانه در ابتدا در طبقه اول کاخ ابیض قرار داشت. اما در سال ۱۳۸۲ به فضایی به مساحت ۹۳ مترمربع در ضلع شمال شرقی کاخ منتقل شد. این کتابخانه دارای مجموعه گسترده‌ای است که شامل بیش از ۷۰۰۰ کتاب تاریخی، هنری و سنگی است. در این میان، تقریباً ۲۵۰۰ جلد از اهمیت تاریخی برخوردار است که کتابخانه کاخ گلستان را به منبعی ارزشمند برای انتشارات دوره قاجار تبدیل کرده است.
در بخش کتاب چاپی، قدیمی‌ترین جلد مجموعه، دیوان شمس است که قدمتی قابل توجه در حد ۵۲ سال دارد. علاوه بر این، این مجموعه شامل قدیمی‌ترین کتاب دوره قاجار به نام «طوفان البکا» است که تنها ۵۶ نسخه از آن در سراسر جهان وجود دارد. در بخش نسخ خطی آثار شاخصی چون مرقه گلشن، هزار و یکشب و شاهنامه بایسنقری یافت می‌شود. علاوه بر این، این کتابخانه دارای قرآن‌های نفیس از دوران فتحعلی شاه و حتی قبل از آن است که نشان‌دهنده برخی از قدیمی‌ترین نسخه‌های باقی مانده است.
توجه به این نکته ضروری است که کتابخانه کاخ گلستان از نظر دسترسی با کتابخانه‌های عمومی متفاوت است. این کتابخانه به طور انحصاری برای دانشجویان، اساتید، نویسندگان و محققانی است که معرفی‌نامه ارائه می‌کنند و اطمینان حاصل می‌کنند که منابع آن توسط افرادی که فعالانه در فعالیت‌های دانشگاهی درگیر هستند استفاده می‌شود.
تالار الماس: تالار الماس که بعد از عمارت بادگیر قرار دارد، یکی از بخش‌های تاریخی گلستان است. این تالار نام خود را از آینه‌کاری جذابی که فضای داخلی آن را تزئین می‌کند گرفته است. شایان ذکر است مقرنس‌های آینه‌کاری که در ضلع جنوبی تالار یافت شده، بقایایی از دوران فتحعلی شاه است که نشان‌دهنده قدیمی‌ترین اجزای بنا است.
فتحعلی شاه دستور ساخت این تالار را داد، اما در زمان ناصرالدین‌شاه در تزئینات و ظاهر کلی آن تغییراتی صورت گرفت. تالار الماس شامل راهروها، زیر شیروانی‌ها و دهلیزهای مختلف است که طراحی معماری پیچیده و چندوجهی را ارائه می‌دهد. علاوه بر این، در زیر این تالار، استخری بزرگ وجود دارد که بر جذابیت آن افزوده و عنصری با طراوت به محیط اطراف می‌بخشد.
چگونه به موزه گلستان تهران برویم؟
اگر بخواهید با خودروی شخصی به کاخ گلستان بروید، در نظر داشته باشید که خیابان‌های منتهی به کاخ گلستان مانند باب همایون، صور اسرافیل، داور و سبزه میدان سنگ فرش شده اند و وسایل نقلیه نمی‌توانند در این محدوده تردد کنند. پس باید در خیابان‌های اطراف خودروی خود را پارک کنید و ادامه مسیر را پیاده بروید. همچنین این بخش از شهر در محدوده طرح ترافیک قرار دارد. بهترین روش برای رسیدن به کاخ گلستان، مترو است که باید به ایستگاه پانزده خرداد بروید و با کمی‌پیاده روی کاخ گلستان را خواهید دید. نقشه متروی تهران شما را دستیابی به این مقصد دیدنی یاری خواهد رساند.
روش دیگر نیز اتوبوس است که باید از خطوطی استفاده کنید که از خیابان خیام عبور می‌کنند و در ایستگاه گلوبندک توقف دارند. تاکسی نیز از سراسر تهران شما را به چهارراه گلوبندک می‌رسانند. این تاکسی‌ها در مکان‌هایی مانند فلکه دوم صادقیه، میدان فاطمی، میدان انقلاب، خیابان جمهوری اسلامی، میدان رازی و … یافت می‌شوند.
هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از کاخ گلستان تهران چه قدر است؟
بازدید از این مجموعه نیز همه روزه به جز ۱۴ خرداد، ۲۱ رمضان، تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۸ صفر و ۲۵ شوال مصادف با شهادت امام صادق دایر است.
ساعات بازدید نیز در شش ماه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر و در شش ماه دوم از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر است که بلیط فروشی‌ها تا ساعت ۴:۳۰ عصر دایر هستند. برای بازدید از این مجموعه حدودا به دو ساعت زمان نیاز دارید، پس بهتر است برای بازدید از دیگر جاهای دیدنی تهران برنامه ریزی کنید و بازدید خود از کاخ گلستان به ساعات پایانی موکول نکنید تا با خیال آسوده همه جا را ببینید. فراموش نکنید برای بازدید از این مجموعه بی‌نظیر باید بلیط تهیه کنید.
فصل مناسب برای بازدید از کاخ گلستان تهران چه زمانی است؟
از آنجایی که تهران شهری چهار فصل است در هر موقع از سال می‌توانید به آن سفر کنید و از چهره شهر در فصل‌های متفاوت لذت ببرید.
در نزدیکی کاخ گلستان از چه جاهای دیدنی می‌توان بازدید کرد؟
بازار بزرگ تهران: ۳۵۰ متر
خانه تاریخی مستوفی الممالک: ۶۵۰ متر
پارک شهر : ۷۰۰ متر
بازار تاریخی عودلاجان: ۱ کیلومتری
منبع: سفرمارکت
