باشگاه خبرنگاران جوان ـ فواد ایزدی کارشناس مسائل سیاست خارجی در برنامه گفت و گوی ویژه خبری گفت: فردا انگلیس و فرانسه ادعا خواهند کرد که اسنپبک (مکانیسم ماشه) فعال شده است. دو عضو دیگر شورای امنیت، بر اساس شواهد و قوانین بینالمللی، اعلام کردهاند که اسنپبک فعال نخواهد شد، زیرا اصولاً انگلیس و فرانسه عضو برجام (پارتیسیپنت) نیستند که بخواهند از بند ۳۶ و ۳۷ استفاده کنند. بنابراین، این ادعای اروپاییها خلاف واقع است. کاری که روسیه و چین انجام دادند – که متن آن نیز مربوط به چند هفته پیش است – با هدف ایجاد فرصتی برای گفتگوهای بیشتر بود؛ چرا که فضای سازمان ملل، فضای گفتگو و دیپلماسی است. آنها پیشنهادی ارائه دادند مبنی بر اینکه این تاریخ شش ماه به تعویق بیفتد تا دغدغهای برای گفتگو در ۲۴ ساعت آینده وجود نداشته باشد و شش ماه فرصت برای مذاکره فراهم شود.
وی ادامه داد: دفعه گذشته که متن قطعنامه ارائه شد، اروپاییها آن را رد کردند. این در حالی است که در ابتدا، خود آنها نیز اعلام کرده بودند که آمادگی تعویق ششماهه اسنپبک را دارند، اما برای این کار شروطی تعیین کردند. از جمله این شروط، ارائه اطلاعات سایتهای هستهای، اعلام مکان اورانیوم غنیشده و مذاکره با آمریکا بود. در واقع، حرف آنها این بود که میان نهادهای اطلاعاتی کشورهای غربی درباره میزان آسیبدیدگی سایتهای هستهای ایران اختلافنظر وجود دارد. به یاد دارید که دونالد ترامپ ادعا کرد برنامه هستهای ایران را کاملاً نابود کرده است، اما یکی از نهادهای اطلاعاتی آمریکا در گزارشی محرمانه که بعداً درز کرد، این ادعا را رد نمود؛ امری که منجر به اخراج رئیس آن نهاد توسط ترامپ شد. این اختلافنظر میان نهادهای اطلاعاتی غربی درباره میزان آسیبدیدگی سایتها همچنان وجود دارد. انگلیس و فرانسه با درخواست اطلاعات هستهای، به دنبال آن هستند که این اختلافنظر را برطرف کنند تا در صورت تصمیم به حمله نظامی، دقیقاً بدانند کدام نقاط را باید هدف قرار دهند. چرا که در تصمیمگیری برای حمله، تحلیل هزینه-فایده (سود و زیان) نقش اساسی دارد. اگر آنها مکان دقیق سایتها را بدانند، احتمال حمله افزایش مییابد، زیرا احتمال موفقیت (سود بردن) بیشتر میشود. در مقابل، اگر اطلاعات دقیقی نداشته باشند، در اقدام نظامی دچار تردید خواهند شد. این صرفاً ادعای طرف غربی است. هم چین، هم روسیه، هم ایران، هم پاکستان و هم الجزایر معتقدند که این دو کشور اصولاً حق بازگرداندن تحریمها را ندارند. در سازمان ملل، ما مقامی به نام «رئیس» نداریم. دبیرکل، آقای گوترش، نیز چند هفته پیش در نامهای اعلام کرد که در بحثهای اسنپبک، موضوع به دفتر دبیرکل ارجاع نشود و به رئیس دورهای واگذار گردد. این تصمیم مثبتی بود، زیرا اگر دبیرکل که خود اروپایی است وارد این بحث میشد، ممکن بود نقش قاضی را ایفا کند.
ایزدی افزود: رئیس دورهای کنونی که کره جنوبی است، در رأیگیری قبلی به قطعنامه پیشنهادی خود رأی نداد که این امری عجیب است و نشان میدهد تحت فشار غربیها اقدام کرده و خود نیز از آن راضی نبوده است. ماه آینده (اکتبر) نیز ریاست دورهای با روسیه خواهد بود. اگر با همین رویکرد دیپلماتیک پیش برویم، قاعدتاً در ۲۶ مهر ماه (۱۸ اکتبر) که توافق برجام دهساله و عملاً تمام میشود، بیانیهای صادر خواهد شد مبنی بر اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان رسیده است. این فرآیندها نیازمند فعالیت دیپلماتیک است و چین نیز در این زمینه عملکرد خوبی داشته است. اگر فردا اروپاییها ادعا کنند که اسنپبک فعال شده، قاعدتاً کشورهایی که با این نظر مخالفاند، از جمله دو عضو دائم شورای امنیت، بیانیهای در رد این ادعا صادر خواهند کرد.
وی گفت: در فاصله سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ که قطعنامهها علیه ایران تصویب میشد، موضع استاندارد ایران این بود که این قطعنامهها را به دلیل سیاسی بودن قبول ندارد. در آن زمان ما تنها بودیم، اما امروز چین، روسیه، پاکستان و الجزایر با ما همنظر هستند. همین ابهام، در میان گزینههای بد و بدتر، گزینه نه چندان خوب ما محسوب میشود. گزینه بدتر این است که آدرس سایتها را بدهیم و زمینه حمله نظامی فراهم شود. گزینه فعلی این است که ابهام حفظ شود؛ برخی کشورها که پیش از این با ما کار نمیکردند، همچنان کار نخواهند کرد، اما برخی دیگر مانند چین و روسیه اعلام کردهاند به همکاری ادامه میدهند و اسنپبک را به رسمیت نمیشناسند. این رویکرد باید ادامه یابد.
روح الامین سعیدی دیگر کارشناس سیاست خارجی بیان کرد: من با نظر آقای دکتر ایزدی مخالفم. قطعنامه چین و روسیه بر اساس شواهد رأی نخواهد آورد و این ماجرا تمام شده است. در این صورت، اسنپبک فعال میشود، قطعنامه ۲۲۳۱ لغو میگردد و ما مجدداً ذیل قطعنامه ۱۹۲۹ و فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار میگیریم و تحریمها بازمیگردد.اینکه بازگشت تحریمها چه فایدهای خواهد داشت، بحث دیگری است. ما نمیتوانیم واقعیت را نادیده بگیریم. تحریمها برمیگردد و اسنپبک فعال میشود. تمام نگرانی اروپاییها نیز همین بود که ما به دوران قبل از برجام و قطعنامههای تحریمی بازگردیم. در این صورت، دستاوردهای قطعنامه ۲۲۳۱، از جمله تعلیق تحریمها، از بین خواهد رفت.البته چین و روسیه اعلام کردهاند که این تحریمها را اجرا نخواهند کرد و به همکاری با ایران ادامه میدهند. این موضوع دیگری است. اما تحلیل اساتید اقتصاد نشان میدهد که ما پیش از این، دهها برابر تحریمهای مندرج در این قطعنامهها را توسط آمریکا تجربه کردهایم و اجرا شده است.
وی ادامه داد: دیپلماسی هیچگاه تعطیل نمیشود و وظیفه ذاتی وزارت امور خارجه است. اما آنچه به قطعیت میرسد، این است که مسیری که دستگاه سیاست خارجی ما دنبال میکرده، مسیری اشتباه بوده است. اینکه بعد از ده سال، دوباره به نقطه اول بازگشتهایم، نیازمند یک خودانتقادی جدی در داخل کشور است. دستاندرکاران این ماجرا باید پاسخگو باشند. به جای من، آقای بعیدینژاد باید اینجا حضور داشته باشد و به این سؤالات پاسخ دهد که چگونه به این سادگی به اینجا رسیدیم.
۲۹ آذر ۱۴۰۴
۲۲ آذر ۱۴۰۴
۱۷ آبان ۱۴۰۴
